آقطی سیاه
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
آقطی سیاه (Sambucus nigra) که در مناطقی از ایران انگور کولی و خمان کبیر نیز نامیده می‌شود درختچه‌ای است که ارتفاع آن در نواحی مساعد به ۱۰ متر می‌رسد. این درختچه معمولا در کنار جاده‌ها و حاشیه جنگل‌ها و در نواحی مرطوب و سایه‌دار می‌روید.
[ویرایش] کلیات گیاه‌شناسی
آقطی سیاه از زمانهای قدیم مورد مصرف مردم بوده و از آن برای رفع امراض مختلف مانند دفع بلغم و صفرا استفاده می‌کرده‌اند.
برگهای آن سبز رنگ، بیضوی، دندانه دار، بیدره و مرکب از ۵ تا ۷ برگچه می‌باشد. اگر برگ‌ها شکسته و مالش داده شود بوی بدی از آن متصاعد می‌شود.
گلهای آن سفید و خوشه‌ای است که در اواخر بهار ظاهر می‌شود. میوه آقطی سیاه گوشتی، ریز مانند انگور و برنگ آبی سیر می‌باشد.
قسمت مورد استفاده این درختچه گل، برگ و پوست داخلی ساقه آن است.
آقطی سیاه در ایران در نواحی آذربایجان و همدان می‌روید.
[ویرایش] ترکیبات شیمیایی
پوست این درختچه و برگ آن دارای موادی مانند سامبوسین Sambucine سامبو نیگرین Sambunigerine، کولین، سیکوتین Cicutine و مقدر کمی نیترات پتاسیم می‌باشد. در گلهای آن الدرین Elderine و مقدر کمی اسانس وجود دارد. میوه آقطی سیاه درای کریزان تمین Chrysanthemin، مواد قندی، اسانس، صمغ، اسید والزیانیک و اسید استیک می‌باشد.
[ویرایش] خواص داروئی
آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است. پوست ثانوی (داخلی) ساقه و ریشه آن از نظر طبی موثرترین قسمت های این گیاه است.
1- در درمان رماتیسم و درد مفاصل موثر است.
2- ادرارآور است.
3- ملین و ضد یبوست می‌باشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شده است.
4- دم کرده برگهای خشک شده آن در رفع اسهال موثر است.
5-برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر، برگهای تازه این گیاه را له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید.
6- درمان کننده استسقاء یم باشد و آب اضافی را از بدن و از بین انساج خارج می‌سازد.
7- برای از بین بردن خارش بدن، پوست ساقه آنرا در روغن بجوشانید و سپس آنرا صاف کرده و بگذارید سرد شود. این روغن را روی قسمت هایی که خارش دارد بزنید.
8- برای جوشخوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان، از دم کرده ریشه این درختچه استفاده کنید.
9- دم کرده گلهای خشک شده آقطی سیاه درمان کننده گریپ، سرما خوردگی، بیماریای دستگاه تنفسی و نقرس می‌باشد.
10- جوشانده گلهای خشک شده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات الجنب مفید است.
11- بخور گلهای آقطی سیاه برای درمان بیماریای سل مفید بوده و اخلاط چسبناک را از گلو خارج می‌سازد.
12- بیماریهای کلیه و مجاری ادرار را درمان می‌کند.
13- سنگ کلیه را خارج می‌سازد.
14- شیرمادران شیرده را زیاد می‌کند.
15- در درمان بیماریهای صرع مفید است.
16- جوشانده گلهای خشک شده آقطی سیاه را بصورت کمپرس روی زخم های اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت.
17- خوردن میوه آقطی سیاه مالیده آن به سر باعث سیاه شدن مو و تقویت مو می‌شود.
18- جوشانده گلهای آقطی سیاه را روی سوختگی ها بگذارید و کمپرس کنید ف اثر شفابخش درد.
19- برای از بین بردن ورم چشم می‌توان چشم را با جوشانده گلهای این گیاه شستشو داد.
20- جوشانده برک این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین می‌برد.
21- اگر پوست حساس درید برای شستن صورت یا پاک مدرن آرایش از دم کرده آقطی سیاه استفاده کنید.
22- برای شادابی پوست صورت از بین بردن لکه ها و کک و مک می‌توان از ماسک زیر استفاده کدر:
گلهای خشک شده آقطی سیاه را دم کنید و مقدری پودر باقلای خشک را در ظرفی بریزید سپس دم رکده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید. این خمیر را بصورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بجوشانید این ماسک را هر روزه روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند.
طرز استفاده: 1) جوشانده : مقدر 60 گرم پوست ساقه، برگ و یا میوه این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد. سپس آنرا صاف کنید.
2) شراب آقطی سیاه: 150 گرم پوست ساقه یا ریشه این گیاه را در یک لیتر آب شراب سفید ریخته وبگذارید بمدت 15 روز بماند البته هر روز آنرا هم بزنید. پس از اینمدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربست نگهدری کنید. مقدر مصرف این شراب یک قاشق سوپخوری و سه بار در روز است.
3) سرکه آقطی سیاه: 10-20 گرم برگهای خشک شده این درختچه را در یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آنرا بهم بزنید . پس از این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه دبست نگهدری کنید. مقدر مصرف این شراب سوپخوری و سه بار در روز است.
4) دم کرده آقطی سیاه: مقدر 100 گرم گل خشک شده این درختچه را در یک لیتر آبجوش ریخته و بمدت 10 دقیقه دم کنید. از این دم کرده یم توانید برای شستشوی زخم ها استفاده کنید.
5) شیره یا آب میوه: میوه های رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود. مقدر مصرف این شیره یک قاشق چایخوری مخلوط در یک لیوان آب می‌باشد.
6) شراب آقطی سیاه: آب میوه را رگفته و با هم وزن آن قند مخلوط کنید. سپس این مخلوط را بجوشانید ا شربت غلیظی بدست آید.
مقدر مصرف این شربت یک قاشق غذا خوری قبل از هر غذا است
مضرات: استفاده زیاد از آقطی سیاه ممکن است باعث تهوع و همچنین ورم روده ها شود.
آقطی سیاه سرد است و بنابراین افراد سرد مزاج حتما باید آنرا با عسل بخورند.
