بحث:بنای رختشویخانه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

اينجا زنجان است، رختشويخانه درست در قلب شهر، سال 1385 محلي كه با نيت پيدا كردن گذشته ات پاي در آن نهادي. گذشته اي كه شايد كمتر كسي در آن دقيق شود. چرا كه زدن يك كليد مسئوليت را به راحتي از دوشت برداشته و نيازي نيست كه دستانت سردي آب را به جان بخرد. تكنولوژي، دستگاه خودكاري به نام لباسشويي و فراموشي آنچه كه اجدادت بوده اند. مي گويند در ايام قديم سرماي زمستان در زنجان چنان شديده بوده كه دختران و زنان هنگام رختشويي در كنار گذرهاي آبي از سرما يخ ميزدند. براي در امان ماندن از سرما، در سال 1347 هجري قمري توفيقي رئيس بلديه زنجان زمين آنجا را به مبلغ 185 تومان از باقرخان امجد نظام خريداري نموده و كار آن به مدت 15 ماه توسط دو برادر با نامهاي مشهدي اكبر (معمار) و مشهدي اسماعيل (بنا) ساخته شده است. استفاده از رختشويخانه براي همه شهروندان در طول شبانه روز رايگان بوده و تنها هزينه اندكي تحت عنوان حق سرايدار دريافت مي شده است. بناي رختشويخانه در قلب بافت قديمي شهر، بر حصار قديم در منطقه پرتراكم مسكوني موسوم به عباسقلي خان و محل بابا جمال چوقري (گودال بابا جمال) احداث شده است. اين بنا از دو بخش سرايداري و رختشويخانه تشكيل ميگردد كه در بخش سرايداري حياطي با مساحت 396 مترمربع، اتاقهاي سرايداري و مديريت قرار داشتند و قسمت دوم بنا شامل خزينه يا محل جمع آوري آب و فضاي عمومي شستشو ميگردد. محل تجمع آب رختشويخانه با استفاده از تنبوشه هاي سفالي از قنات ميربهاءالدين با اعلام از طرف سرايداري رختشويخانه كه هر روزه آب را كنترل مي كرده پر مي شد. بعد به حد كافي كه مي رسيد قطع مي گرديد. اين آب از طريق يك منفذ خروجي به حوضچه هاي اصلي راه پيدا مي كرد، مصالح به كار رفته در قسمتهايي از بنا كه با آب در تماس بوده از ملاط ساروج استفاده شده است. محل تجمع آب رختشويخانه كه اينك خشك است در قسمت پشت قرار دارد، داراي 4 طاق گنبدي شكل و 4 حفره تونل مانند كه مي گويند آب حيدر كهريز به آن مي ريخته و انباشته مي شده است و عمل شستشو را در چهار مرحله سامان مي داده، به طوري كه ابتدا رختهايي بسيار كثيف در حوضچه هاي پايين دستي شسته شده و پس ازآن به قسمتهاي سوم، دوم و اول برده مي شده است. اين بنا در زمان خود به شكلي بسيار پيشرفته قسمتي از نياز بهداشتي شهر را تامين و به وسيله بانويي به نام معصومه خانم به عنوان كارمند بلديه در آنجا اداره مي شده است که الان به خزينه اي تبديل شده است که هر سال دو بار تخليه و تميز مي شود. يكي از بناهاي منحصر به فرد زنجان كه نمونه آن با اين عملكرد در هيچ كجاي ايران وجود ندارد، اما چه فايده؟!.. در هيچ جاي ايران نيست و اگر هم تك باشد چه كسي قدرش را در معناي واقعيش حس كرده و به اوج ساخت و ساز و درايت مردم زمانش پي برده است؟ همه تنها ظاهر بنا را مي بينند، به به مي گويند و چند عكس يادگاري مي اندازند تا هر وقت آلبوم را ورق زدند يادش بخيري را بر زبان بياورند و بسيار كساني هستند كه قلم در دست ميگيرند تا با نوشتن مشاهدات خود آن را براي كساني كه مكان را نديده اند تجسم كنند. تنها يك تاريخچه كه در صدها بروشور و كتابچه است پس احساس كجا رفته، آيا انگشتان دستشان با خاك و سنگ و اشيا حرف زده؟ چرا ميراثمان به فراموشي سپرده شده است؟ چرا ارزش چيزي كه قشنگ است بر زبان رانده مي شود اما به پديدآورنده اش توجهي نمي شود؟ تعداد بازديدكنندگان زياد بود و اكثراً غيربومي. خانم راهنما كه به صورت تمام وقت در آنجا حضور داشت، مي گويد: رختشويخانه به جز روزهاي دوشنبه در روزهاي ديگر باز است و آمار بازديدكنندگان در پنجشنبه و جمعه بيشتر مي شود و امسال بعد از اينکه اين بنا در فهرست آثار ملي جاي گرفته آمار بازديدکننده ها بالا رفته است. او طريقه شمارش بازديدكنندگان را براي ارائه آمار به مركز از روي فروش بليطها عنوان كرد و در جواب اين سوال كه چه تعداد بومي و غيربومي هستند جواب داد كه اصلاً مشخص نمي شود. بوفه، قهوه خانه سنتي، دفتر نظرسنجي و حتي طبق گفته ها راهنمايي به زبان انگليسي در سطح شهر وجود نداشت. با بازديدكنندگان به صحبت مي نشيني، تهران، اروميه، بندرعباس، كردستان و..، بيشترين زماني كه براي ديدن، عكاسي و فيلمبرداري صرف مي كردند به بيست دقيقه نمي كشد برايشان بيشتر مجسمه ها جلب توجه مي كردند. عكس سياه و سفيد توفيقي در حالي كه لبخند كمرنگي بر لب داشت كمي پايينتر از محل ورودي در ديوار خودنمايي ميكند گويا با چشمانش حرف ميزند. به حال جماعتي كه مي آمدند و چه بسا بدون هيچ حرفي آنجا را ترك مي كردند افسوس مي خورد. تق تق، صداي كوبيدن شي اي مي آيد. از قسمت بالاست. از پله ها بالا مي روي. به محلي مي رسي كه وقتي در آنجا مي ايستي به فضاي کلي رختشويخانه احاطه پيدا مي كني. مردعلي حيدري، پير چاروقدوز زنجاني در پشت ميز كارش نشسته و چاروقهاي زيباي رنگي را مي دوزد. او تا چندي پيش بزرگترين چاروق ايران را در اندازه 1 متر در عرض 50 سانت دوخته و حالا هر روز ساعتي را به منظور جذب گردشگر در اينجا حضور دارد. تخت مديريت بنا با جاجيمي قرمز، درست مشرف به حوضچه آب، در پشت ديوار شيشه اي قرار داشت. دو پنجره كوچك نيز در پشت بود كه از آنجا مي شد خزانه آب را ديد. مجسمه پيرزن شكسته چهره اي كمي بالاتر از تخت قرار داشت. خسته بود، گويا در انتظار همراهانش بود كه در پايين مشغول به شستن رخت بودند، دلت مي خواهد براي ساعتي چند هم شده اين زمان را بدهي و به گذشته ات برگردي و در کنار خانم باجي وخديجه خانم بنشيني از اين در و آن در بگويي.