دالکی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
دالکی در بخش مرکزی شهرستان دشتستان در استان بوشهر قرار دارد. این شهر به دلیل قرارگرفتن در کنار مسیر ارتباطی بنادر استان بوشهر با نواحی داخلی ایران از قدیم دارای اهمیت و رونقی نسبی بوده است. وجود چشمه آب شیرین در شمال دالکی وعبور رودخانه‌ی دالکی از کنار این محل از دیر باز سبب سکونت دراین ناحیه شده است. آثار یافته شده درنخلستان‌های دالکی و نقاطی همچون قلعه‌ی دختر دلیلی بر این مدعاست. از بزرگان این شهر میتوان به محمد بحرانی (خاور دشتستانی) شاعر و احمد دالکی (مروج علم نجوم آماتوری در ایران) اشاره کرد.
[ویرایش] آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری
- کاروانسرای دالکی
در ۲۳ کیلومتری شمال شهر برازجان در کنار راه قدیمی شیراز به بوشهر و در وسط شهر دالکی آثار زیبایی بر جای مانده ازاواخر دوره قاجار به نام کاروان سرای «دالکی» وجود دارد.
این کاروان‌سرا به دستور مشیرالدوله والی وقت فارس و توسط شخصی به نام محمد رحیم بنا شد. این کارون‌سرا از جمله بناهای حیاط دار چهار ایوانی است که فرم رایج معماری وقت در آن رعایت شده است. حیاط مرکزی آن دارای ابعادی در اندازه ۳۰٫۷ × ۶۰٫۳۰ است. پیرامون کاروان سرا دو ردیف بنا وجود دارد که در بخش پیشین اطاق‌هایی موجود است که بدون واسطه به داخل حیاط راه می‌یابند. این اطاقها یک اطاقک کوچک را نیز در پیش دارند. در بخش پشتی تالارهای ستون داری است که به منظور نگه‌داری چهار پایان یا اصطلاحا اصطبل ایجاد شده است. عمده مصالح تشکیل دهنده آن قلوه سنگ‌های رودخانه‌ای و ملات گچ است. در چهار گوشه بیرونی کارون سرا برج‌هایی قرار گرفته که به وسیله درگاه کوچکی به فضای داخلی کارون سرا راه پیدا می کردند. این برج های مدور دارای تزیینات گچ بری هستند. به منظور دید پاسداران کاروان‌سرا، روزنه هایی در این برج ها منظور شده است. این بنا که در یک طبقه بوده در چندین مرحله مورد مرمت واقع شده است. این اثر تاریخی به شماره ۲۰۸۳ در شماره آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
- پل مشیر
پل كه امروزه به پل مشیر معروف است با فرمی تركیبی از پل های مثلثی و پل های خطی و تركیب دو نوع قوس ضربی و رومی در طاق پل بنا گردیده و دارای ۱۳۰ متر طول می باشد. ارتفاع بلندترین دهانه آن ۱۱٫۴۰ متر و عرض آن ۱۰٫۵۰ متر است.
این پل دارای شش دهانه می باشد. با طاق زنی از دو طرف كه بوسیله طاق های تیزه داری كه مابین پایه ساخته شده است بوجود آمده اند. دهانه و طاق ها به علت زوج بودن دهانه وسطی پل در سمت جنوب ساخته شده به همین دلیل در دو سوی بزرگتر ، سمت جنوب دو و سمت شمال سه دهانه ساخته شده است. این پل مانند تمامی پلهای قدیمی بصورت وزنی كار می كند كه به عبارتی وزن پل ، یعنی تمام وزن طاق های دهانه ها و بارهای وارده بر پل از طریق پایه ها به بستر رودخانه منتقل می شود.
معمار برای ارتباط بهتر و بیشتر پل و ساحل اقدام به ساخت چند اطاق ظاهرا با كاركرد معماری ولی در عین حال با كاركردی سازه ای كرده است. كه این اطاق ها و فضاها را در دو سوی پل می توان مشاهده كرد.
روی پل قبل از اولین دهانه تا آخرین دهانه با سنگ های تراش چهارگوش مفروش است كه زیبایی قابل تحسینی دارد. بر روی طاق چهار منار با نوك مخروطی 2عدد در سمت راست و 2عدد در سمت چپ جاده بنا گردیده است.
چهار منار نه تنها به خاطر زیبایی بیشتر پل طراحی و اجرا گردیده بلكه به هنگام فشار بیش از ظرفیت ، سازه لرزش پیدا می كند ، در فاصله بین ستون ها یك شكستگی كه از بالاترین نقطه طاق ها به ((رویه )) پل سرایت كرده اجرا گردیده تا فشار و سنگینی را بهتر مهار كند.
در فاصله بین هر دو دهانه باز هم از از هر دو جهت ستونهای مقاوم، حامی و بشكل مخروط كه تقریبا از ۱٫۵ متری نوك مخروط با دایره ای یكنواخت به كف رودخانه می‌رسد. این ستونهای مخروطی به بصورت طولی نصب شده است كه نیمه بیرونی آن در ظاهر به چشم می‌آید.
با ورود و هجوم تازیان به ایران بسیاری از سدها، پل‌ها و جاده‌ها به علت ناآگاهی امیران عرب از بین رفته باشند و ایرانیان نیز دیگر آن حوصله و اتفاق نظر را برای آبادانی میهن در دل خود احساس نمی كردند. آن چنان كه مورخان گفته اند بسیاری از آنان نابود شدند. از جمله همین پل كه چون سده ها گذشت بار دیگر به مخروبه های آن توجه شد.
دقیقا نمی توان حدث زد در روزگار كدامین سلسله پل مذكور ترمیم شده باشد اما كاروان سرای شمال پل كه می توان گفت ساختمانی بوده برای مامورین دولتی تا حافظ پل باشند و هم سلامت عبور و مرور كاروانها و قافله ها را تا پاسگاه دیگر بر عهده داشته اند و هم به علت كثرت اطاقها محل اطراق و استراحت مسافران بوده است.
این پل در زمان ناصرالدین شاه قاجار به دستور میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملك و با معماری حاج محمد رحیم شیرازی بصورت كامل مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و تا اواخر دوران پهلوی اول مورد استفاده قرار می گرفت. طی قرنها كاروانهای حامل مسافر و كالا از روی آن گذشته‌اند. سیلاب ها و رودخانه‌های طغیان كرده نتوانستند بر آن آسیبی وارد كنند. وقتی سازمان آب منطقه ای فارس و بوشهر بدون مطالعات لازمه و مذاكره و كسب مجوز از سازمان میراث فرهنگی وقت مبادرت به انتقال لوله های فلزی و بسیار سنگین آب از روی پل نمود، وجود لوله های آب علت رفت و آمد وسائط نقلیه سنگین موتوری همچون جرثقیل و تانكر و تریلرهای سازمان آب بر روی پل گردید. عدم توجه به ظرفیت پل و فشار بیش از حد كامیون‌های سنگین به مرور باعث گردید سقف بعضی از دهانه های پل فرو ریزد.
این اثر تاریخی در فهرست آثار تاریخی ایران به شماره ۲۵۴۶ مورخ ۸/۱۰/۷۸ به ثبت رسیده است. این پل قدیمی ترین پل استان بوشهر است.
- چشمه آبگرم دالکی
این چشمه در ۱۸ کیلومتری برازجان قراردارد. اهمیت ان علاوه بر آبیاری نخلستان‌های اطراف به دلیل خواص درمانی آن است. دراطراف این چشمه چاههای نفتی قراردارد که برجای مانده ازاولین تلاشها برای کشف نفت دراین منطقه بوده است. شرکت هوتز در سال ۱۸۸۴ امتیاز استخراج نفت را در دالکی و جزیره قشم کسب کرد و برای استخراج نفت به حفر چاه در آن مناطق اقدام نمود اما به نتیجه‌ای دست نیافت. ازدیگر مکانهای دیدنی شهر دالکی میتوان به حمام قدیم، بقعه شاهزاده احمد، نخلستان‌ها و کنارهای رود دالکی در ایام بهار اشاره کرد.
[ویرایش] منبع
- اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۳ خ.
وبلاگ:basardeh.persianblog.com
