زرشک

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

زرشک درختچه ایست تیغدار به طول 1 تا 5 متر. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه ای یا زرد است. برگهای آن بيضي شكل با دندانه هاي اره اي و ميوه اش قرمز رنگ بيضوي شكل و ترش مزه است.

انتهای بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است،غنچه‌های زرد رنگ که در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌‌گیرند.

زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، افریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی می‌‌باشند.

زرشک اروپایی

[ویرایش] ترکیبات گیاه

در تمام قسمت هاي اين گياه آلكالوئيدهاي بربرين Berberine ، اكسياكانتين Oxyaconthine ، بربامين Berbamine وجود دارد که دارای خواص آنتی بیوتیکی می باشند ومقدار آنها در پوست ریشه این گیاه بیشتر است. مزه ترش آن نیز ناشی از اسید مالیک واسید تارتاریک است. میزان مواد قندی میوه زرشک نیز 4% است.

[ویرایش] مصرف دارویی

مصرف طبی زرشک به دوره مصر باستان می‌رسد این گیاه را با تخم رازیانه به منظور درمان طاعون مصرف می‌کردند. اثر ضد التهاب زرشک درد های مفصلی، روماتیسم و پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) را تسکین می‌‌بخشد. اثر آنتی بیوتیک زرشک موجب می گردد این گیاه در درمان : عفونت گلو، مجاری ادراری، مجاری معده ای- روده ای، ریه ها، عفونتهای مخمری و اسهال مؤثر واقع شود.

زرشك از نظر طب قديم ايران سرد و خشك و صفرابر است. میوه آن برای درمان بواسیر خونی، ریشه وساقه آن برای رفع سوءهاضمه و بی اشتهایی، برطرف كردن سوزش ادرار، بند آوردن خونریزی عادت ماهیانه خانم ها، کاهش فشار خون و درمان رماتیسم، نقرس و واریس تجویز می شود.

البته مواد موثر موجود در میوه، برگ، ساقه و ریشه این گیاه تقریبا یکسان است و تاثیر مشابهی بر بدن دارند.

[ویرایش] اشکال موجود

زرشک در شکل چای، کپسول، عصاره ها، مایع یا تنتورها و یا پماد موضعی عرضه می‌شود. عصاره‌های حاصل از این ماده به صورت دارویی حاوی 8 تا 12 درصد محتوای الکالوئید ایزوکینولین استاندارد شده است.

[ویرایش] نحوه مصرف

اگر به علت عفونتهای مکرر غالباً آنتی بیوتیک زیاد مصرف کرده اید، پزشک شما به عوض داروهای تجویزی، ممکن است داروهای گیاهی را نیز مدنظر قرار دهد.

دلایل متعددی برای این ادعا وجود دارد. زرشک می‌‌تواند احساس سرحال بودن به شما دهد و شما را از سایر معالجات نجات دهد. همچنین، میزان مقاومت به آنتی بیوتیکها رو به افزایش است. به منظور رهایی از این وضعیت. بسیاری از معالجین به سایر راههای درمان بیماریها روی می‌‌آورند. دلیل دیگر این است که بدن شما در واکنش به انواع آنتی بیوتیکها دچار تغییرات می‌شود و این تغییرات همیشه خوب نیست. فلور نرمال که در بدن همه ما وجود دارد و ما را در مبارزه با عفونت کمک می‌‌کند، می‌‌تواند در اثر مصرف مکرر آنتی بیوتیکها از بین برود. درمانگر ممکن است شما را یاری کند تا این "باکتری خوب" را از طریق رهایی مقطعی از مصرف انواع آنتی بیوتیکها، دوباره در خود بازیابید. بنا به دلایل مشابه. پماد زرشک را نیز می‌‌توان برای درمان ورم مفاصل یا پسوریازیس تجویز کرد، چون داروهایی که به طور مرتب برای درمان این حالات مصرف می‌شوند ممکن است تعادل بدن شما را مختل سازند. غالباً عوارض جانبی ناشی از معالجات درمانی قوی سبب تحریک واکنشهایی در بدن می‌شوند که به مثابه یک بیماری کاملاً جدید می‌‌تواند جلوه کند. صرفنظر از هرگونه دلیل، وقتی درمانگر شما بداند که قطع مصرف دارو هیچگونه خطری برای سلامتی شما ندارد، می‌‌تواند در عوض، مصرف زرشک را تجویز کند. زرشک همچنین می‌‌تواند به عنوان یک روش پیشگیرانه توصیه شود. هرگز نباید بیش از پنج تا هفت روز زرشک مصرف کرد. اگر معده شما حساس است، مصرف این ماده به مدت سه تا پنج روز احتمالاً کافی است. برای درمان گلودرد، عفونتهای مثانه، اسهال، برونشیت یا عفونتهای مخمری از اشکال قابل مصرف زرشک حالت مورد نظر را برگزینید:

چای: 2 تا 4 گرم ریشه خشک زرشک خیس خورده، روزانه 3 بار.

تنتور: (محلول 5.1 ساخته شده از گیاه و الکل یا گل، الکل و آب) به میزان 3 تا 6 میلی لیتر (2.1 یا 2.1 1 قاشق چایخوری، روزانه سه بار)

عصاره‌های خشک: 250 تا 500 میلی گرم، روزانه سه بار.

برای درمان آرتریت، پسوریازیس، ناراحتیهای پوستی: 10 درصد عصاره زرشک را روزانه سه بار روی پوست بدن بمالید. باید توجه داشت که پاره‌ای از عفونتها در صورت مصرف نکردن آنتی بیوتیک ممکن است خطرناک باشند. هرگز در این فکر نباشید که در صورتی که بدن شما به آنتی بیوتیک قویتر نیاز دارد به جای آن از گیاهانی مانند زرشک استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که دستورالعملهای درمانگر خود را رعایت می‌‌کنید.

نکات احتیاطی اگر زرشک به صورت صحیح استفاده شود ماده دارویی بی خطری است، اما در صورت باردار بودن از مصرف آن خودداری ورزید.

تداخل‌های احتمالی میزان مصرف بالای این گیاه به مدت طولانی می‌‌تواند سبب ناراحتی معده و روده‌ها شود، و جذب ویتامین B کافی در بدن را مشکل کند.

[ویرایش] گونه‌ها

زرشک از گونۀ Berberis thunbergii

Berberis gagnepainii دارای خارهایی سه شاخه با جوانه‌های کوچک برگدار می‌‌باشد. طول هر تیغ به 20 میلیمتر می‌‌رسد.

از خصوصیات این رده، دو شکل جوانه است، جوانه‌های درازکه ساختار گیاه را تشکیل می‌‌دهد وجوانه‌های کوتاه با طول تقریبی 1 تا 2 میلیمتر. برگهایی که روی جوانه‌های بلند قرار دارند غیر فتوسنتزی هستند و بین خارهای سه شاخه 3 تا 30 میلیمتری رشد کرده اند؛ تکمه موجود درگوشه هر برگ و خار تشکیل دهنده جوانه کوچکی است که دارای چندین برگ فتوسنتزی و معمولی می‌‌باشد. طول این برگهای ساده 1 تا 10 سانتیمتر و دارای لبه‌هایی یکپارچه یا پرخار هستند. برگها در گیاهان جوان فقط روی جوانه‌های بلند رویش پیدا می‌کنند و روش برگدهی کامل، بعد از گذشت 1 تا 2 سال از عمر گیاه جوان ایجاد می‌‌شود. گونه‌های برگ‌ریز (مانند Berberis thunbergii, B. vulgaris) از نظر رنگ زیبای پاییزی قابل توجه هستند، برگها در این فصل قبل از ریزش به رنگ صورتی یا قرمز تبدیل می‌‌شوند.در بعضی از گونه‌های همیشه سبز چین (مثل B. candidula, B. verruculosa) برگهای سفید درخشان آنها، بطرز خاصی جذاب جلوه می‌‌کند.

جزئیات گل Berberis gagnepainii (گلهایی به قطر 7 میلیمتر)

گلها یا بصورت مجزا ویا بصورت خوشه‌هایی تا 20 گل بر روی سنبله رشد می‌‌کنند. رنگ آنها زرد یا نارنجی است و 3 تا 6 میلیمتر طول دارند و دارای شش کاسبرگ و شش گلبرگ در حلقه‌های متناوب سه تایی هستند، رنگ کاسبرگها معمولاً همانند گلبرگها می‌‌باشد. میوه این گیاه توت مانند و اندازه آن 15-5 میلیمتر است، رسیده آن قرمز یا آبی تیره می‌‌باشد و اغلب دارای شکوفه‌های صورتی یا بنفش مومی می‌‌باشند که ممکن است دراز و باریک (مثل میله) و در گونه‌های دیگر کروی باشند. میوه آن خوراکی و سرشار از ویتامین ث ولی دارای طعمی تند است، برداشت بوته‌های خاردار آن دشوار بوده بنابراین مصرف گسترده‌ای ندارند. آنها غذای مهمی برای بسیاری از پرندگان کوچک هستند که دانه‌های آین گیاه را از طریق فضله هایشان پراکنده می‌‌کنند.

میوه Berberis gagnepainii

چندین گونه باغی مشهور وجود دارند که به خاطر برگهای تزئینیشان پرورش می‌‌یابند آنها دارای گلهای سفید و میوه‌هایی به رنگ قرمز یا آبی تیره هستند. آنها به‌عنوان موانعی برای دزدی کاربرد دارند، بوته‌های خاردار و متراکم آنها مانع غیر قابل عبوری برای دزدان می‌‌باشد. به همین علت آنها را معمولاً زیر پنجره‌های قابل نفوذ می‌‌کارند و به شکل خاربست و سایر موانع مورد استفاده قرار می‌‌گیرند.

زرشک اروپایی Berberis vulgaris میزبان متناوب زنگ گندم Puccinia graminis است که یک بیماری قارچی خطرناک گندم می‌‌باشد. به همین دلیل سالهای زیادی است که کشت این گونه ممنوع شده است.