بحث:سجاس
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
تاریخچه شهر حمدالله مستوفی در نزهت القلوب می نویسد : سجاسرود و سهرورد در اول دو شهر بوده است و در فترت مغول خراب شد. و اکتون ( تاریخ تالیف کتاب ) از هر یک به قدر دهی باقی مانده و چند دهی دیگر نواحس آن دارد. در معجم البلدان سجاس بکسر اولش و فتح آخرش آمده است :در سالهای اخیر این شهر از مهمترین شهرهای بین همدان و ابهر بوده است عبدالله پسر خلیفه گقته است گویی که من سوار بر مرکب جنگ و غارت نشدم جلوی شمشیری را نخواهم گرفت هنگامی که فاسد عقب مانده و لنگ شد به سواران پافشاری نخواهم کرد بدنبال گروهی از میمه سجاس و ابهر ابوجعفر محمدبن علی پسر عبدالله بن سعید سجاسی ادیب منسوب به آنجاست و سروده ها و تک بیتی های ادبی از او بجا مانده است ذکر شده است که سجاس از شهر های معروف آذربایجان است و گفته شده است که امروز سجاس شهری است بزرگ با دشتهای خوشبو دارای غلات فراوان و درختان زیاد و همچنین آبی گوارا در جنوب شرقی زنجان و بین این شهر و زنجان فرسنگها فاصله است و معروف است بر سر زبانها و سالهاست که باقیست ....
دونالون ویلبر جهانگرد معروف آمریکایی در کتاب خود از سجاس چنین می نویسد : شرح مختصر حمدالله مستوفی که در کتاب خود در حدود سال ۱۳۴۰ میلادی نوشته است از ناحیه سجاس یا سیجای یا ساجیس نام می برد و فاصله آنرا در حدود نصف روز در جنوب سلطانیه ذکر می کند. شهرهای این ناحیه در حملات مغول ویران گردیده (۱۲۹۰ میلادی) مقبره ارغون در کوهستان کمربندی سجاس(شاید منظور نویسنده قیدار فعلی باشد) بوده که در بدو امر پنهان بود ولی بعدا دخترش اولجای خاتون صومعه ای در این محل ساخت و کسانی را در آن محل مستقر نمود از سلطانیه به سمت جنوب در کوهستان راهی است که به زحمت برای اتومبیل قابل عبور است در سمت دیگر شعبه ای به سوی مغرب به سجاس می رود که از سلطانیه ۵۶ کیلومتر فاصله دارد در کنار شهر کوچک بنای قابل توجهی وجود داشته که مسجد جمعه است این بنا شبیتان بزرگ مربع شکل است که روی آن گنبدی به ارتفاع ۲۶ متر ساخته شده است. طرز معماری آن در کلیه جزئیات شبیهه گنبد مسجد جامع قزوین است که در دوره سلجوقیان است که در دوره سلجوقیان ساخته شده است. به طور قطع می توان گفت که ساختمان سجاس در حدود ۱۱۰ میلادی ساخته شده است. دو کتیبه متعلق به این دوران و جود دارد که هیچکدام تاریخ ندارند ! مدخل دیوارهای شرقی و غربی مسدود شده است ....
