سه‌تار
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
سه‌تار از سازهای مضرابی موسیقی ایرانی است که آنرا را معمولاً با مضراب نمی‌نوازند و با ناخن، زخمه می‌زنند.
سه‌تار و انواع سازهای شبیه به‌آن مانند دوتار و تنبور و چگور در نواحی مرکزی آسیا و خاورمیانه رواج داشته است. به نظر می‌رسد که سه‌تار از قرن چهارم رواج داشته است.
سه‌تار در گذشته سه سیم (تار) داشته و اکنون چهار سیم دارد(البته سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و همزمان نواخته میشوند و مجموعه ی آندو رامعمولا سیم "بم" مینامند). با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سينا، صفی الدين ارموی و از متأخران ابوالحسن خان صبا لزوم افزايش یک سيم دیگر (این سیم از نظر تاریخی سیم چهارم است ولی سیم سوم خوانده میشود) به اين ساز را درک کرده و سه تارهای امروزی دارای چهار سيم هستند. سیم سوم سه تار به سيم مشتاق معروف است و به روايتی از ابوالحسن صبا اين سيم را نخستین بار درويشی به نام مشتاق عليشاه به اين ساز افزوده.
برخی از جمله عده‌ای از عرفا به آن «اوتار» نیز می‌گویند.
این ساز زیبا از بخشهای زیر تشکیل شده:
- سیمها:
- سیم یکم یا سیم سفید از فولاد
- سیم دوم یا سیم زرد از برنز
- سیم سوم یا سیم مشتاق یا زنگ که دقیقا هم جنس و هم اندازه ی سیم یکم است
- سیم چهارم که آن هم زرد رنگ است و از دیگر سیمها قطورتر است.
- کاسه: از نظر ساختاری مانند کاسه ی عود یا تنبور است ولی کوچکتر از آنها (درازای کاسه سه تار از 26 تا30 سانتی متر، پهنای آن به تناسب بین 12 تا 16 سانتی متر و ژرفایش نزدیک 13 سانتی متر می باشد.). و معمولاً از چوب توت ساخته مي شود.
- صفحه: روی کاسه جا دارد و دست راست نوازنده روی آن قرار می گیرد. صفحه دارای سوراخ هایی برای خروج صداست.
- دسته: درازای دسته 40 تا 48 سانتی متر و قسمتی که گوشی ها در آن تعبیه مي شوند 12 سانتی متر و پهنای دسته 3 سانتی متر است.
- خرک
- سیم‌گیر: در بخش پایانی کاسه ساز ابزاری چوبين برای نگهداری سيم هاوجود دارد که عموماً سيم گير خوانده ميشود.
- شیطانک
- گوشی: سيم از يک طرف به سيم گير در انتهای کاسه و از طرف ديگر به گوشی های کوک شونده در انتهای دسته ساز بسته مي شوند. با پیچاندن گوشی ها ساز کوک میشود.
- پرده.
سه تار دارای صدایي مخملين و ظريف بوده از آنجاييکه که با کنار ناخن انگشت سبابه دست راست نواخته مي شود، صدای ساز ارتباط مستقيمی با اعصاب و روان نوازنده پيدا مي کند و از اين رو سه تار را اغلب همدم اوقات تنهايي خوانده اند.
اغلب شنوندگان، ساز سه تار را دارای لحن و نوای غمگينی احساس مي کنند، اما نوازندگان معاصر موسيقی ايرانی در تلاش برای توسعه موسيقی مدرن و نوی ايران، اثار زيبايي آفريده اند که با حال و هوايي که تا دو دهه پيش از اين ساز تصور ميشد کاملاً متفاوت است.
[ویرایش] سه تار نوازان
نوازندگان پیشین: درویش خان، میرزا عبدالله، ابوالحسن صبا، احمد عبادی، نور علی برومند، یوسف فروتن، سعید هرمزی و...
نوازندگان کنونی: جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، داریوش پیر نیاکان، مسعود شعاری، مجید درخشانی، قشنگ کامکار و...
[ویرایش] پیوندها
نمونه هایی از آثار تار و سه تار
[ویرایش] منابع
- اطلاعات قطعات سه‌تار بر پایهٔ داده‌هایی در مکتب‌خانهٔ میرزا عبدالله
