شاهرود
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 |
پیشنهاد شده است که این مقاله یا بخش با شاهرود (شهر) ادغام گردد. (بحث). |
شاهرود مرکز شهرستان شاهرود در استان سمنان واقع است. شاهرود، در حد فاصل دو نوع آب و هوای خشک و کویری، در جنوب و مرطوب و پرباران در شمال واقع شده که آب و هوایی مطبوع برای این شهر فراهم کرده و آن را در ردیف خوش‌آب و هواترین شهرهای ایران قرار داده است. جمعیت شهر شاهرود در سال 1384 بالغ بر 128642 نفر برآورد شده است. (سالنامه آماری استان سمنان)
[ویرایش] پیشینه تاریخی
بعضی معتقدند که نام قدیم شاهرود حنجره یا شخره (شاخره) بود که به تدریج تبدیل به شاهرود شده است. بر اساس شواهد و مدارک تاریخی موجود تشکیل هسته اولیه شهر شاهرود به دلیل دفاع از مهاجمان روی تپه اي کم ارتفاع در دامنه کوه شمالی و غربی شاهرود ساخته شد و به تدریج همراه با برقراری امنیت در محل , رشد و توسعه یافت. رشد این شهر در چند سال اخیر به علت قرار گرفتن در مسیر جاده اصلی تهران به مشهد چشمگیر بوده است. به استناد برخی اشاره‌های تاریخی مندرج در متون و بعضی شواهد باستان شناختی معماری موجود در داخل و خارج، راه عبور قافله‌ها و کاروانهایی که بزرگراه غربی – شرقی (جاده ابریشم) را طی میکردند، از آبادی یا روستای بزرگ شاهرود می‌‌گذشته است. موقعیت ممتاز طبیعی و جغرافیایی و وجود چندین قلعه و دژ در این مکان و اطراف آن جوابگوی اطراق و پناه ساکنان و کاروانیان در هنگام بروز خطر بوده است. در عین حال، وجود کاروانسرا و چاپارخانه در این منطقه آن را به یکی از مراکز مهم یکجانشینی در منطقه تبدیل کرد. به علاوه استعداد خاک و وفور آب برای آبادی شاهرود، موقعیت‌های ویژه‌ای را فراهم کرد که همگی منجر به تشکیل شهر در قرن‌های هفتم و هشتم هجری شد. احداث مسجد جامع قدیم در میان باغها و بستانهای منطقه، باعث دگرگون شدن وضعیت شاهرود در بین روستاهای همجوار شد، زیرا مسجد جامع در دوران اسلامی به عنوان شاخص تمایز شهر از روستا به شمار می‌‌رفت. سپس قلعه‌هایی نوین به نام ولورا و قلعه سنگ برای دفاع از شهر ایجاد شد. فرم معماری این قلعه و همانندی ساختاری آن با اجزا و عناصر مسجدهای دوره ایلخانی، روشنگر این نظریه است که احداث قلعه ولورا اندکی بعد از مسجد جامع شهر برای حفاظت از ساکنان در مواقع ضروری صورت گرفته است. بر همین اساس می‌توان پنداشت محدوده شهر در محله [بیدآباد] فعلی، قدیمی‌ترین قسمت از بافت قدیمی شهر می‌‌باشد.
[ویرایش] مراکز تاریخی و باستانی
مدرسه بید آباد شاهرود
این مدرسه از خشت خام ساخته شده است. در زمانی که شاهرود منطقه چندان آبادی نبود و هنوز صورت شهری به خود نگرفته بود حاجی اسماعیل پسر حاجی ابراهیم شاهرودی این مدرسه را ساخت. عرض صحن این مدرسه بیست قدم و طول آن بیست و هفت قدم می‌‌باشد. مدرسه در زمان قاجاریه ساخته شده است و در حال حاضر بازسازی‌هایی در آن واقع شده است.
مدرسه بازار شاهرود
این مدرسه توسط حاجی اسماعیل نامی که از اهالی باغ زندان می‌‌باشد. در سال 1206 هجری ساخته شده است. اصل بنا از خشت خام است. این بنا به شکل مستطیل با عرض حدود بیست قدم و طول بیست و شش قدم است. در هر چهار ضلع آن حجره‌هایی ساخته شده است .که چهارده حجره طلبه نشین دارد. حوض سرپوشیدهٔ نیز در وسط مدرسه موجود است .
حمام امیریه
این حمام که مربوط به دوره قاجار و متعلق به امیر اعظم حاکم ولایت قومس بوده بتازگی مورد شناسایی قرار گرفت این حمام با 360 متر زیر بنا در عمارت امیر اعظم قرار دارد .داری دو سالن اصلی با دیوارهای سنگی و سقف‌های گنبدی شکل آجری است که از یکی از آنها به عنوان رختکن استفاده می‌‌شد. در هر سالن چهار ستون با سنگهای مدور و سرستونهای حجاری شده با نقوش گل و بوته و در سالن اصلی حمام یک حوض سنگی سفید رنگ به چشم می‌‌خورد. سر در و دالان ورودی این بنا با نقوش ویژه‌ای تزیین گردیده است. صاحبان این بنا از آن به عنوان انبار کاه و علوفه استفاده میکردند. و به همین علت به قسمت‌هایی از آن صدمه‌هایی وارد گشته است.
