پیش از تاریخ
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
کاربری که برچسب را اضافه کرده: این مقاله را پس از موعد مشخص تعدیل کنید، اگر مایل به حذف آن هستید از رای‌گیری برای حذف استفاده کنید.
- برای اطلاع از بحث های نظری پیش از تاریخ به ماقبل تاریخ نگاه کنید.
- آشنایی با دوران پیش از تاریخ:
دوران پيش از تاريخ از پيدايش انسان آغاز مي شود و به پيدايش خط و کتابت که يکي از بزرگترين تحولات فرهنگي - اجتماعي زندگي بشر است منتهي مي گردد. پيش از تاريخ دوره اي است بسيار طولاني و مهم زيرا که کليه تحولاتي که در ادوار تاریخی در جوامع و فرهنگ هاي مختلف پديد آمده ريشه در دوران پيش از تاريخ دارد. در دوران پیش از تاریخ به علت عدم وجود اسناد مکتوب ، شناخت ويژگيهاي فرهنگي و تحولات آن در طول زمان بوسيله مطالعه و بررسي و مواد فرهنگي بجاي مانده صورت مي گيرد که از جمله مي توان به آثار معماري ، ابزار سنگي و فلزي ، ظروف سفالي و ... اشاره کرد. زماني انسان مانند جانوران خوراک روزانه خود را از راه شکار بدست مي آورد و يا از ميوه درختان و ساقه گياهان تغذيه مي کرد. اغلب درون غارها و به ندرت بالاي درختان بسر مي برد. او نمي توانست ابزار و يا پناهگاه بسازد. پوشاک نداشت و آن را نمي شناخت. از آتش خبر نداشت و استفاده از آن را نمي دانست ولي به مرور زمان از لحاظ تکامل مغزي و پاره اي از اندامها از جمله دست و پا و ستوان فقرات که نتيجه آن ايستاده راه رفتن بود، از جانوران ديگر ممتاز شد. زماني که انسان فکر و انديشه خود را بکار برد و براي بهتر زندگي کردن از طبيعت الهام و کمک گرفت. دوران انساني و تمدني خود را شروع کرد. به نظر می رسد اختراع نقاشی یا مجسمه سازی مربوط به آخرین دوره یخبندان یعنی احتمالاً از پنجاه هزار سال پیش است ولی آنچه مسلم است این هنرها از هزاره نهم ق.م. وجود داشته است. هنر در آغاز سیری بسیار کند داشت تا در غارها نقاشی ها و نقش برجسته ها بوجود آمد و بعد از آن در برخی مناطق نظیر تپه سراب که فاقد هنرهای زندگی غارنشینی هستند مجسمه های سنگی و گلی بصورت حیوانات و انسانهائی که اغلب زنان با اندامهای باروری مبالغه آمیز ساخته شد.
- شناسایی دوره های تمدن پیش از تاریخ:
شناسائي دوره هاي تمدني پيش از تاريخ در تمام مناطق جهان ميسر نيست يا به عبارتي ديگر تشخيص تاريخ دقيق پيدايي اين هنرها بسيار مشکل است. ولي باستان شناسان از لحاظ تکامل ابزار سازي و بکاربردن آن توسط انسان ، دوران پيش از تاريخ را به دوره سنگ و فلز تقسيم کرده اند. دوران سنگ ( عصر حجر) : از زماني آغاز مي شود که انسان از ابزار استفاده کرده است و اولين ماده اي که به عنوان وسيله به کار برد سنگهاي اطراف او بوده است. دوران سنگ از لحاظ اينکه ، انسان ها در آن دوره به گونه هاي مختلفي از سنگ سود مي جسته اند به سه دوره کوچکتر تقسيم شده است.
- الف: دوران سنگ نتراشيده يا پارينه سنگي Paleolithic : در اين عهد انسان ابزارهاي خود را از سنگهاي طبيعي انتخاب و بندرت در آنها دخل و تصرف و يا تغیير ايجاد کرده است.
- ب: دوران سنگ تراشيده يا ميان سنگي Mesolithic : انسان در اين دوره به موازات تکامل مغزي تغييراتي در سنگها ايجاد مي کرد و آن را به صورت ابزار شکار و دفاع بکار مي برد. از میان سنگها ، بیشتر سنگهای آتش زنه را به هم می کوبید و یا به اشکال گوناگون تراش می داد. در اين دوران انسان به دو مطلب مهم دست يافت. يکي صنعت سنگ تراشي و ديگري کشف آتش. انسانها در انتهای این دوره دست افزارهای سنگی مختلفی از قبیل تبر ، نیزه ، کارد ، سوهان و مانند آنها را از سنگ می ساخته است.
- ج: دوران سنگ صيقلي يا نوسنگيNEOLITHIC : بشر در اين دروان علاوه بر ساختن ابزار گوناگون سنگي ، آنها را صيقل مي داده و به شکلها و اندازه های دلخواه در مي آورده است . دراین دوره ابزار سنگی تخصصی تر شده واستفاده از میکرولیتها از ویژگی این دوران است.
دوران فلزCHALCOLITHIC : گرچه انسان از ده هزار سال پيش فلز را مي شناخت، ولي بر اساس آخرين تاريخ نگاريهاي باستان شناسي شروع دوران فلز، از زماني محسوب مي گردد که جوامع انساني موفق شدند به طريق تکنولوژيکي به فلز مس دست يابند، (حدوداً به 4500ق.م) است. دوران فلز نيز به مناسبت آنکه انسان در آن دوران به تدريج به انواع فلزات دست يافته و از آنها استفاده کرده به سه دوره کوچک مس، مفرغ و آهن تقسيم شده است. در اين دوران بشر در کنار ادوات و ابزارهاي شناخته شده سنگي از فلز نيز استفاده کرده است. در دوره مس با شناختن رگه هاي طبيعي مس از آنها استفاده مي کرد، سپس با پي بردن به تاثير حرارت زياد در فلزات و ذوب و اختلاط آنها مفرغ را بکار برد. آخرين فلزي را که انسان در دوران پيش از تاريخ شناخت آهن بود. بشر با استفاده از آن وارد مرحله جديدي از زندگي و تمدن خود گرديد. نظر به اينکه دورانهاي نامبرده بطور مرتب و بدون وقفه در تمام جهان بطور متوالي صورت نگرفته و اين تحول از يک دوره به دوره ديگر ناگهاني و در يک موقع صورت نپذيرفته است. چه بسا هنگامی که در منطقه ای یک جماعت انسانی در دوره میان سنگی بسر می بردند در همان زمان در ناحیه همجوار اجتماعاتی بودند که این مرحله را پشت سر گذاشته و در دوره نوسنگی بسر می بردند و یا زمانی که اقوام پیش از تاریخ دشت شوش مراحل ابتدایی خطوط تصویری را پشت سر گذارده و در حدود هزاره چهارم ق.م. وارد دوران آغاز کتابت و ادبیات گردیدند و دامنه پیشرفت آنها بقدری سریع بود که در حدود اوائل هزاره سوم ق.م. وارد دوران تاریخی شدند، در حالیکه همانزمان در فلات مرکزی و دره رود سند از خط و کتابت هیچگونه اطلاعی نداشتند. همین بی نظمی در وضعیت تمدنی در مناطق مختلف نسبت به یکدیگر سبب گردید، باستان شناسان تقسیم بندی های دیگری را نیز پیشنهاد کنند که عمومی تر باشد. از جمله مهمترین این تقسیم بندی ها، تقسیم بندی بر اساس نحوه زندگی است که پیشتر در مورد ادوار پیش از تاریخی و آغاز تاریخی بین النهرین و ایلام بکار رفته است و عبارتست از : دورا ن جمع آوری غذا، دوران آغاز کشاورزی ، دوران استقرار در دهکده ها، دوران شهرنشینی و بلاخره دوران آغاز سلسله ها.
- دوران جمع آوری غذا: در این دوره بشر برای تامین غذای روزانه خود دائماً در حرکت بوده و از نقطه ای به نقطه دیگر در یک محدود معین رفت و آمد می کرده است.
دوران آغاز کشاورزی: از این دوره انسان آموخت هنگام جمع آوری غذا، مقداری از آن را ذخیره کند و با کشف رموز کشاورزی و دامداری توانست مقداری از غذای مورد نیاز خود را از این طریق تهیه و ذخیره نماید.
- دوران استقرار در دهکده ها: باستان شناسان مرحله بین گرد آوری غذا و تولید آن را از طریق کشاورزی و دامداری یک انقلاب ( انقلاب نوسنگی) نامیده اند که نتیجه آن تغییر ناگهانی و دگرگونی همه جانبه در عادات و رسوم و روش زندگی جوامع انسانی بود. با تولید غذا از طریق کشاورزی قدم های نخستین برای استقرار در یک محل معین و دائمی برداشته شد.
- دوران شهرنشینی: در حقیقت این دوره ادامه و شکل تکامل یافته دوره قبل می باشد. از اختصاصات فرهنگی این دوره نسبت به قبل، ایجاد سازمانهای اجتماعی و نظم اقتصادی و پیشرفت در امور تکنولوژی بخصوص در رابطه با فلز و ارتباط بازرگانی با نقاط دور دست می باشد و در نهایت دوران آغاز سلسله هاست که به تعبیری می توان آنرا آغاز دوران تاریخی نامید.
- برای اطلاع از بحث های نظری پیش از تاریخ به ماقبل تاریخ نگاه کنید.
