پیلهای سوختی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 |
پیشنهاد شده است که این مقاله یا بخش با پیلهای سوختی ادغام گردد. (بحث). |
پیل سوختی یک مبدل انرژی شیمیایی به انرژی الکتریسیته‌است. این تبدیل مستقیم بوده و بنابراین از بازدهی بالایی برخوردار است. در واقع می‌توان گفت که در این تبدیل از عمل عکس الکترولیز آب استفاده می‌گردد. یعن از واکنش بین ئیدروژن و اکسیژن، آب، حرارت و الکتریسیته تولید می‌گردد. هر سلول در پیلهای سوختی از سه جزء آنُد، کاتُد و الکترولیت تشکیل شده‌است.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] مقدمه
پیلهای سوختی فنآوری جدیدی برای تولید انرژی هستند که بدون ایجاد آلودگیهای زیست محیطی و صوتی ، از ترکیب مستقیم بین سوخت و اکسیدکننده ، انرژی الکتریکی با بازدهی بالا تولید میکنند. تولید مستقیم الکتریسیته جایگزینی برای چرخة کارنو جهت تبدیل انرژی شیمیایی حاصل از سوخت به انرژی گرمایی و مکانیکی و در نهایت الکتریسیته میباشد که اتلاف انرژی را به حداقل ممکن میرساند و به بازدة تئوری دست پیدا میکنیم. در پیلهای سوختی اکسید جامد )سرامیکی( اکسید سرامیک ( ) رسانای یون در الکترولیت است و از اهمیت بسزایی برخوردار است. این پیل در دمای بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد کار می‌کند و با بازده در حدود ۶۰ درصد، توان الکتریکی معادل ۱۰۰ مگاوات دارد. در حال حاضر تعداد زیادی از محققان روی جنبههای مختلف پیل سوختی اکسید جامد، جهت بهبود خواص پیل کار میکنند. برای این کار روی خواص الکترودها و الکترولیت که مهمترین قسمتهای پیل SOFC میباشند را بهینه سازی میکنند و روی عناصر و مواد تشکیل دهنده آنها مطالعه انجام میدهند.
[ویرایش] تاریخچه پیلهای سوختی
تاریخچه این پیلها به دو دوره متمایز تقسیم میشود : دوره اول که حدود صد سال طول کشید ، از سال ۱۸۳۹ با ساخت اولین پیل سوختی با الکترولیت اسید سولفوریک توسط آقای گرو آغاز گردید. با تلاش دانشمندان بزرگی مانند جکس، هابر، مون و همکاران و شاگردان آنها منجر به درک علمی از پیل سوختی وشناخت تنگناهای این فنآوری تا سال ۱۹۴۰ گردید.
دوره دوم از سال ۱۹۴۰ آغاز میشود که بین سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ نمونههای تحقیقاتی متعددی از پیلهای سوختی توسط شرکتهای بزرگی مانند جنرال الکتریک با ظرفیت۰۲/۰ وات الی ۱۵ وات ساخته شد. اما هنوز این ظرفیت برای کاربردهای فنی و صنعتی مورد نظر، کافی و قابل قبول نبود. تا اینکه درسال ۱۹۶۵ یک واحد پیل سوختی با ظرفیت یک کیلووات توسط شرکت جنرال الکتریک به منظور استفاده در ماهواره گمینی۵ ،ساخته شد و توجه دانشمندان را به خود جلب نمود. این پیل سوختی با ولتاژ ۲۵ ولت و شدت جریان خروجیA ۴۰ آمپر توانست در طول ۷ پرتاب ماهوارة گمینی ۵، انرژی برابر با ۵۱۹ کیلووات ساعت طی بیش از ۸۴۰ ساعت پرواز را تامین کند. بدین ترتیب معلوم گردید که پیلهای سوختی میتوانند برای بسیاری از مقاصد هوا - فضا مناسب بوده و انرژی مورد نیاز آنها را به صورت پیوسته و پایدار تامین کنند. این امر موجب گردید تا در سراسر جهان روی توسعة دانش فنی و تکنولوژی ساخت پیلهای سوختی سرمایهگذاریهای بزرگی صورت گیرد. امروزه نیز تحقیقات وسیعی در جهت ارتقاء ظرفیت ، کاهش هزینههای ساخت و بهره برداری و توسعة ویژگیهای کاربردی پیلهای سوختی در جریان میباشد. برق خروجی از پیلهای سوختی جریان مستقیم (DC) است. بنابراین برای مصرف کنندههای جریان متناوب از مبدلهای DC به AC استفاده میکنند. از پیلهای سوختی می‌توان برای تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز در مناطقی که دور از شبکههای سراسری انتقال و توزیع برق هستند و نیز در ایستگاههای ماهوارهای و مخابراتی وغیره نیز به طور رضایت بخشی استفاده نمود .
[ویرایش] انواع پیل سوختی
پیلهای سوختی براساس نوع الکترولیت استفاده شده در آنها به پنج نوع اصلی طبقه بندی می‌شوند.
- پیل سوختی الکترولیت پلیمر یا غشاء مبادله کننده پروتون (PEFC)
- پیل سوختی قلیایی (AFC)
- پیل سوختی اسید فسفریک (PAFC)
- پیل سوختی کربنات مذاب (MCFC)
- پیل سوختی اکسید جامد (SOFC)
لازم به ذکر است که پیل سوختی متانول مستقیم (DMFC)۶ از خانوادة پیل سوختی PEFC است. پیلهای سوختی بر اساس دمای عملکرد ، دارای دامنة دمایی از ۸۰ برای (PEFC) تا ۱۰۰۰ برای (SOFC) میباشند. پیلهای سوختی دمای پایین (PEFC ،PAFC ،AFC) دارای حاملهای یونیH+ ویا OH- هستند که انتقال یون از میان الکترولیت وانتقال الکترونها از طریق مدار خارجی را به عهده دارند ، و در پیلهای سوختی دمای بالا مانند الکترولیت کربنات مذاب (MCFC) و الکترولیت اکسید جامد (SOFC) ، جریان الکتریکی به ترتیب از طریق یونهایCO۳۲- و O۲- انتقال مییابد. در پیلهای سوختی اکسید جامد (SOFC) یا سرامیکی رسانش یون در الکترولیت معمولا در دمای بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد انجام میشود.
[ویرایش] مزایا
مزایای پیلهای سوختی بطوز اجمال عبارتند از:
- بازده بالا ؛
- سازگاری با محیط زیست ؛
- سادگی سیستم از نظر تعمیر ونگهداری ؛
- تنوع در سوخت مصرفی ؛
- عدم آلودگی صوتی به سبب نداشتن قسمتهای متحرک ؛
- طراحی و ساخت توانهای کوچک (میلی وات ) تا بزرگ (مگاوات) .
[ویرایش] معایب
- به مواد بیشتر و فرآیندهای سریعتری نسبت به دیگر پیلها نیاز دارد.
- ممکن است در مدت طولانی کار ، گرما مشکلاتی چون ناسازگاری عناصر و افت انرژی را موجب شود.
- در صورت استفاده از سوخت ناخالص ، کار و گرمای بیش از حد موجب رسوب کربن و در نهایت مسمومیت پیل می‌گردد.
[ویرایش] مزایای پیل سوختی اکسید جامد
- به علت عملکرد دمایی بالا دارای بیشترین راندمان نسبت به سایر پیلهای سوختی میباشد.
- از گرمای تولید شده می‌توان برای افزایش بازدهی مجدد استفاده نمود.
- امکان بازسازی درونی سوخت به خاطر عملکرد دمایی بالا وجود دارد.
- نیازی به کاتالیستهای گران قیمت ندارد.
- برای استفاده از سوختهای مختلف نیازی به مبدلهای سوخت نیست.
- از آنجاییکه پیل سوختی اکسید جامد دارای الکترولیت جامد است مشکل خوردگی مواد کم میباشد .
- برای ساخت اجزای پیل می‌توان از فنآوری لایه نازک استفاده نمود. ولی در پیلهای سوختی با الکترولیت مایع چنین امری دست نیافتنی است.
بهر حال: پیل سوختی اساساً وسیله ایست که سوخت (مانند هیدروژن، متانول، گاز طبیعی، بنزین و...) و اکسیدان (مانند هوا و اکسیژن) را به برق، آب و حرارت تبدیل می‌کند. به عبارت دیگر پیل سوختی شبیه یک باطری بوده ولی بر خلاف باطری نیاز به انبارش (شارژ) ندارد. تا زمانی که سوخت و هوای مورد نیاز پیل تأمین شود، سیستم کار خواهد کرد.
پیلهای سوختی میتوانند سوختهای حاوی هیدروژن مانند متانول( Methanol ) ، اتانول ( Ethanol) ،
گاز طبیعی ( Natural Gas ) و حتی بنزین و گازوئیل را مورد استفاده قرار دهند. بطورکلی در سوختهای هیدروکربوری، هیدروژن توسط یک دستگاه اصلاحگر سوخت ( Fuel Reformer )، از آنها جدا شده و بکار گرفته میشود. پیلهای سوختی در کاهش آلودگی محیط زیست نقش بسزائی داشته و بخاطر عدم بکارگیری قطعات مکانیکی زیاد، ایجاد آلودگی صوتی نیز نمی‌نماید. علاوه بر آن سیستم پیل سوختی از کارائی نسبتاً بالائی نسبت به موتورهای احتراق درونسوز برخوردار است. بحران انرژی در سالهای ۱۹۷۳ و ۱۹۹۱ و آلودگی فزاینده محیط زیست، کشورهای صنعتی را بر آن داشت تا جهت استفاده از سیستمهایی با راندمان بالا و سازگار با محیط زیست سرمایه گذاری کلانی نمایند. سیستمهای پیل سوختی از جمله تکنولوژیهای پیشرفته ایست که مصارف غیر نظامی آن با توانهای میلی وات تا مگا وات موضوع تحقیق شرکتهای تولید نیرو، خودرو سازی و نیز شرکتهای نفتی قرار گرفته‌است. پیل سوختی مجموعه‌ای از الکترولیت ، الکترودها و صفحات دو قطبی است. در پیل سوختی(بعنوان مثال نوع الکترولیت پلیمر جامد)، هیدروژن از آند و اکسیژن از کاتد وارد می‌شوند. هیدروژن الکترون خودرا در آند از دست داده و بصورت پروتن از طریق الکترولیت به سمت کاتد حرکت می‌کند. الکترون نیز از طریق مدار خارجی به سوی کاتد هدایت میشود. اکسیژن با دریافت الکترون و پروتون به آب تبدیل میشود. حرکت الکترون از آند به کاتد جریان برق را به وجود می‌آورد که قابل استفاده در وسایل برقی است . آب حاصل در کاتد میتواند مورد استفاده مجدد قرار گیرد.
