کتیرا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

کَتیرا نام یک گیاه است.

آن روز که از مواد پاک کننده امروزی خبری نبود، سدر و کتیرا، در حیات بهداشتی جامعه، نقش عمده‌ای داشتند. هرچند که برای کتیرا، زمینه‌های استفاده دیگری نیز وجود داشت. این صمغ گیاهی گونه‌های مختلفی دارد که به صورت درختچه یا گیاهان علفی چند ساله در ایران به طور کلی آنها را گَوَن می‌‌نامند. در متون طب سنتی این گیاهان با نام‌های عربی «محلب العقاب» و «اصابع الغروس» معرفی شده اند. از تعداد زیادی از آنها صمغ کتیرا استخراج می‌‌شود که از نظر اقتصادی بسیار اهمیت دارند، زیرا کتیرا مورد مصرف دارویی و صنعتی فراوانی دارد. بعضی از این گیاهان به علت جذب ماده سلنیوم از خاک سمی هستند و با پی بردن به وجود سلنیوم در این گیاهان به وجود اورانیوم در محل رویش آنها پی می‌‌برند. شیوه بهره برداری کتیرا صمغی است که از ساقه گون بر اثر فعالیت مکانیکی انسان بر روی آن به بیرون تراوش می‌‌کند. شروع بهره برداری معمولاً از اواخر فصل بهار است و شصت روز (تا اوایل شهریور ماه) ادامه دارد. بهره برداران ابتدا اطراف ساقه گون را خالی می‌کنند و سپس با تیغ‌های مخصوصی برش موازی با ساقه (موازی با آوندهای آبکش) ایجاد می‌‌کنند. شیرگون (کتیرا) پس از چند روز به مرور بر اثر برشی که به ساقه وارد شده به بیرون تراوش می‌‌کند و شیره در معرض نور آفتاب، آب خود را از دست می‌‌دهد و سفت می‌‌شود. بهره برداران بیست روز پس از برش به جمع آوری کتیرا می‌‌پردازند و این عمل را مجدداً تکرار می‌‌کنند. کتیرا به دو نوع مفتولی و خرمنی تقسیم می‌‌شود که عمده تولید کتیرای استان از نوع خرمنی است ولی به دلیل دشواری کار از تولید این محصول در استان کم شده که با تمهیدات لازم می‌‌توان میزان تولید را به میزان در خور توجهی افزایش داد. کتیرا 10 تا 15 درصد آب، 3 تا 4 درصد مواد معدنی و 3 درصد نشاسته دارد. در کتیرا به طور کلی دو نوع ماده مؤثر وجود دارد، یکی ماده‌ای است محلول در آب به نام تراگاکانتین و دیگری غیرقابل حل در آب که باسورین گفته می‌‌شود. تراگاکانتین متشکل از اسید گالاکتورونیک است که به قندهای گالاکتوز و کسیلوز متصل است.

[ویرایش] منبع

شهرداری کرمان (برداشت آزاد با ذکر منبع)