Reitsum
From Wikipedy
Reitsum wie yn 't ferline it lytste doarp fan Ferwerderadiel. De oare Flieterpen wienen dan net safolle grutter, mar Reitsum bleau by harren in tsiental ynwenners efter. It tal Reitsumers skommele sa'n bytsje tusken de 60 en 70. Reitsum wie in plak mei in tsjerke en pastorij en dêr leinen inkele pleatsen om hinne. Bij folkstelling fan 1830 wurde der ek noch in timmerman en in skuonmakker neamd. Reitsum hat hiel lang in timmerman hâlde kinnen. No hat Reitsum sa'n 145 ynwenners.
Ynhâld |
[bewurkje seksje] De Herfoarme tsjerke
Reitsum waard foar de Reformaasje betsjinne troch it kleaster Mariëngaarde by Hallum. De Herfoarme tsjerke dy't der no stiet is yn 1738 boud. Dêrfoar hat der in midsieuske tsjerke mei in toer mei sealdak stien. Mei de útwreiding fan it doarp is der oan de noardkant yn 1874 in stik oanboud. Dit hat ek faaks te meitsjen om't ds. J.J.A. Ploos van Amstel nochal wat minsken luts. De âlde preekstoel út 1638 is bewarre bleaun. Yn it tuorke hinget in klok út 1622 dy't getten is troch Hendrik Wegwaert. Reitsum is miskien ek it ienichste plak wêr't in slot op de preekstoel sit. Dy is der kommen mei de Doleânsje yn 1886. Ploos van Amstel wie in Fryske foarman fan de Doleânsje. Hy preke rêstich troch, mar de dûmny's oan de ring Holwert wie opdroegen om sneins yn Reitsum te preekjen. It barde dan ek dat as de ringdûmny der wie, Ploos al op 'e preekstoel stie. Om dit te foarkommen waard der in slot op de preekstoel setten en de ringdûmny hie de kaai yn 'e bûse.
[bewurkje seksje] De Doleânsje
Yn 1888 makke de tsjerkerie in earder beslút dat se út de Herfoarme Tsjerke gienen, iepenbier. Dit wie mei stipe fan de hiele gemeente op twa húshâldings nei. Oer hoe't dit krekt gien is, ferskille de mienings. Wis is dat de tsjerkerie mei twa ferklearings troch de gemeente gien is. Yn de iene ferklearing stie dat de húshâlding út de tsjerke gie en yn de oare stie dat men bleau. Neffens guon waard der net sein wêr't oer gie. Wa't foar Ploos wie tekene de iene ferklearing en wa't tsjin Ploos wie de oare.
Doe't de skieding in feit wie ferklearre de Synoade Reitsum fakant en it klassisbestjoer fan Dokkum moast de taak fan de tsjerkerie oernimme. Dit klassisbestjoer hat de saak ynearsten op syn beloop gean litten. Ploos hie in protte freonen en geastferwanten yn it klassisbestsjoer sitten. Oan sy dea ta hat Ploos yn syn tsjerke preke. Op 'en doer waard der in oplossing fûn troch de tsjerke sneins te ferhieren oan in ferieniging. Nei de dea van Ploos yn 1895 is der in nije grifformearde tsjerke kommen.
Nei in lang proses waard de Herfoarme Gemeente wer baas yn eigen hûs. Guon minsken binne op har beslút om der út te gean weromkommen en boppedat hie Reitsum in protte pleatsen. As dêr in grifformearden ien op siet, waard dy, as de hier om wie, ferfongen troch in herfoarme boer.
Wat efterbleau wie in djippe spjalt yn it doarp. Der waard, yn 'e foarm fan skoalfeesten, twa kear yn 't jier Keninginnedei fierd.
Yn de santiger jierren rekken sawol de herfoarmen as de grifformearden sûnder dûmny. Yn 1988 is der doe in federaasje foarme. De nije dûmny kaam yn de grifformearde pastorij te wenjen en de grifformearde tsjerke waard doarpshûs. No binne se wer ien as de Protestantske Gemeente fan Reitsum.
[bewurkje seksje] Ferneamde dûmny's
Reitsum mei dan wat efterôf lizze. In trije tal dûmny's hawwe namme makke. Fan 1774 oant syn dea yn 1812 hat de patrot ds. Thomas Philippus Joha yn Reitsum stien.
Fan 1863 oant 1866 en fan 1876 oant syn dea yn 1895 wie ds. J.J.A Ploos van Amstel dûmny yn Reitsum.
Fan 1919 oant 1925 wenne ds. C.A. Lingbeek yn de pastorij fan Reitsum.
[bewurkje seksje] De namme Reitsum
De namme kin it hiem fan Ritse of Reitse betsjutte. Oare tinke oan it âldFryske wurd 'rikja' dat machtich betsjut. It efterheaksel soe dan fan 'haima', wenning, komme.
[bewurkje seksje] Stania state
Tsjin Lichtaard oan leit de pleats Staniahûs. Yn de 15de ieu stie dêr Stania state. De Stania's hienen in protte ynfloed. Fan ien fan harren, Abbe, wurdt tocht dat hy grytman fan Ferwerderadiel west hast. Syn soan Jeppe troude mei Margaret Heemstra yn Oentsjerk. It pear liet dêr ek in Stania state bouwe. Yn 1544 binne de Stania's útstoarn.
