Oilibhéar Pluincéid
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Bhí Naomh Oilibhéar Pluincéid (1 Samhain 1629 – 1 Iúil 1681) mar ardeaspaig Contae Ard Mhacha agus príomhaire na hÉireann don Eaglais. Bhí sé ag obair fad is a bhí na Sasnaigh ag iarraidh Caitilicighí a chuir faoi chois. Ar deireadh ghabhadh é, chuireadh os chomhair na cúirte de bharr ardtreas, agus chuireadh chun báis é. Chrocadh agus ghearradh suas é ag Tyburn 1 Iúil, 1681, agus dá bharr bhí sé mar an mairtíreach Caitiliceach dheireanach a chuireadh chun báis i Shasna. Bheannaigh Eaglais Chaitliceach Rómhánach Oilibhéar Pluincéid sa bhliain 1920 agus rinneadh ina Naoimh é sa bhliain 1975. Bhí sé an chead Naoimh nua Éireannach ar feadh seacht chéad bliain.
[athraigh] Saol a Óige
Rugadh é i Loch Criú, Contae na Mí, sa bhliain 1629. Bhí a tuistí saibhir go leoir agus bhí sé ghaolta do uaislí mar Iarlaí Ros Comáin agus Fine Gall, comh maith le Iarla Contae Lú agus Iarlaí Dún Samhnaí. Go dtí gur scoris sé sé bhliain déag, mhúin Pádraig Pluincéid, ab Naoimh Mháire, BÁC, agus dearthair don chéad Iarla de Fine Gall agus níos déanaí Easpaig de Contae na Mí agus níos déanaí fós Contae Ard Mhacha.
D'fhág Oilibhéar don Róimh le foghlaim conas a bhaith mar Sagairt sa bhliain 1645, faoi chúnamh an t-Athair Pierfrancesco Scarampi, de aireagal na Róimhe. Ag an am seo bhí cogaidh na Comhdhála Éireannaigh Caitilicigh ar siúl. Bhí Scarampi mar toscaire an Phápa don gluaiseacht Caitliceach. Bhí chuid mhaith de gaolta Pluincéid i measc na daoine sna Comhdhála. De bhárr an cogadh seo ní raibh sé in ann filleadh ar Éireann ar feadh 15 bliana.
Ligeadh isteach sa Coláiste Éireannach sa Róimh sa bhliain 1646 é agus taispeáin sé go raibh sé dálta maith. Oirnigh é sa bhliain 1654, agus togh Easpaig na hÉireann é mar ionadaí dóibh sa Róimh. Idir an dá linn, thosaigh forghabháil Oilibhéar Cromail (1649-53) agus chuireadh cosc ar an Caitliceas agus chuireadh chun báis a chuid sagairt. Dá bhárr bhí sé dochomhairleach i gcomhair Pluincéid filleadh ar Éireann. D'iarr sé i gcomhair cead fanacht sa Róimh, agus sa bhliain 1657 bhí sé mar múinteoir an diagacht. I rith an tréimhse Comhlathas agus réim Searlas II, bhí Pluincéid ag achainí do Eaglais na hÉireann. Ar an 9 Iúil, 1669 cheapadh é mar Ardeadag Ard Mhaca, príomhchathaoir Easpag na hÉireann. Ar deireadh fill sé ar Éireann i mí Márta 1670 - bhí an ait níos fearr ó thaobh ghlacadh le Caitlicigh.
[athraigh] Filleadh ar Éire
Ó shin ar aigheadh rinne sé iarracht an Eaglais Caitliceach na hÉireann a aththógáil. Thóg se scoileanna le múineadh óige na hÉireann agus freisin chun sagairt nua a mhúineadh. Bhí na bPéidlithe níos laige agus bhí sé in ann Coláiste Íosánach a bhunú i nDroichead Átha sa bhliain 1670. Bliain níos déanaí bhí 150 daltaí ag freastal ar an scoil.
Le géarleanúint nua ó 1673 ar aigheadh, scroiseadh an coláiste, folaigh sé é féin ag dul amach faoi bhréagriocht, dhiultaigh sé nuair a glao an rialtas ar an tír a fhágáil. Sa bhliain 1678, rinne Titus Oates suas bréag, faoi phlean ionradh na Francaigh agus go raibh Caitlicigh na hÉireann taobh thiar dó. Ghabhadh Ardeaspaig Baile Átha Cliath Peadar Talbot, agus folaigh Pluincéid é féin arís.
D'ainneoin dó a bheith ar a sheachaint le praghas ar a choirp, dhiúltaigh sé a tréad a fhágáil. Ghabhadh é i mBáile Átha Cliath i mí na Nollaig 1679 agus chuireadh i bpríosúin é i Caisleáin Baile Átha Cliath, ait a thug sé aspalóid do Talbot a bhí ag fáil bháis. Thrialladh é don cúiseamh comhcheilgeann in aigheadh an Stáit trí 20,000 saighdiúirí francach a thógaint isteach agus ag chuir cháin ar a thréad chun tacaíocht a thabairt do 70,000 fir san Éirí Amach.
[athraigh] Bás agus i ndiaidh a bháis
Bhí a fhois ag an Tiarna Shaftesbury nach bhfaigheadh aon cúirt in Éireann é chiontach agus bhog sé é go priosúin Newgate i Londain é. Dúirt an chéad juire go raibh sé neamhchiontach ach níor ligeadh saor é. Bhí an dara thriail cúirt cangarú mar a dheifeá. Chrocadh é ar 1 Iúil 1681 agus rinneadh ina naoimh é sa bhliain 1920.
