Europana Komuneso
From Wikipedia
| Gramatikala revizo bezonata |
L’ Europana Komuneso, EK, naskis ye 1967, kande l’ organi dil EEC, ECSC ed Euratom unionis per t. d. fuzo-kontrato. Tatempe la membri dil EEC esis Francia, West-Germania, Italia, Nederlando, Belgia e Luxemburgia.
Nova pulso en developo di EK esis en decembro 1969, kande chefi di EK-landi kunvenis. Lore on decidis developor politikala kunlaboro, akumular komuna fundo por la Komuneso ed expansor la Komuneso. Anke on principale decidis krear la lasta fazo en l’ ekonomiala e pekunial uniono.
Tamen en komenco dil 1970a yari la developo dil Europana Komuneso haltis. Ye 1971 esis valutala krizo e pose la oleala krizo interceptis la developo interna. Quankam l’ expanso sucesis: ye 1973 Britania e Dania membreskis (mikrigante l’ altra ekonomial organizuro, EFTA). Anke Irlando membreskis lore.
Ye 1979 on kreis pekuniala sistemo dil Komuneso, EMS (Angle: European Monetary System). La kalkulinda pekunio divenis komuna valuto-unajo l’ ecu (Angle: European Currenry Unit).
En la komenco di 1980a yari l’ interna developo dil Komuneso avaneskis. Ye 1985 on aprobis la “Blanka Libro”, qua kontenis la programo pri kreo dil interna marketo. La skopo esis libera movado di vari, servi, kapitali e homi. Lo atingesis per preske 300 direktivi til fino di yaro 1992.
L’ Europana Komuneso expansis su ye 1981, kande Grekia divenis precipua membro. Ye 1986 Hispania e Portugal divenis membri di EK. Antee Portugal esabis membro dil EFTA. La bezono pri l’ interna unioneso kreskis.
Ye 1986 on novigis l’ Europana Komuneso aprobante l’ Unioneso-akto (Angle: Single Act). On juntis nova klauzi al Roma-kontrato de 1957 pri l’ exekuto dil interna marketo prezentita ya en la Blanka Libro. On anke juntis a la kontrato la klauzi pri kunlaboro en teknologio, politiko, cirkumajo-politiko e pri l’ ekonomial e social unioneso. La membro-stati kunlaborabis de 1970a yari, ma l’ Unioneso-akto igis l’ agado kom institucionala. L’ interna decidifo dil EK forteskis.
Ye 1988 on kontratis pri novigo che pekunial fondi. Per ol on duopligis til la yaro 1993 la fondi en budjeto dil EK por l’ interna unionesko.
La developo vers l’ Europana Uniono komencis en Madrid ye junio 1989. On decidis pri libera movado di kapitalo. Samatempe on komencis demandar politikala novigo dil EK. La Europa-Parlamento demandis plua povo en nomo di la demokratio. La prezidero dil Komitato Jacques Delors propozis augmentor majoritala decidigo. La chanji en est Europa pos falo di komunismo efektigis la bezono pri unionita politiko en exterlandal aferi. Fine on demandis, ke on mustus kontratar pri omna novigi.
Ye decembro 1990 en Roma komencis la kunsidi pri la nova Uniono. La rezulti dil kunsidi esis skribita en la kontrato, qua kompleteskis ye decembro 1991 en Maastricht, Nederlando, e subskribesis ye 7 di februaro 1992. La kontrato pri l’ Europana Uniono efikeskis ye 1 di novembro 1993.
