Artemis (Mythologie)

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Artemis (Aρτεμις) isch in de griechische Mythologie (wobi derre Ursprung wit vor de griechische Kultur leyt) eini vun de zwölf grosse olympische Gottheite gsi, d Göttin vun de Jagd, vum Wachstum un de Geburt un glichzitig d Beschützerin vun de Schwache un de Kinder. Sie isch d Tochter vun de Leto un vum Zeus un d Zwillingsschwester vvum Apollon gsi. Bi de Geburt vum Apollon soll sie Leto gholfe ho.

[ändere] Zueschribunge

Sie isch ä Mondgöttin bi de Amazone gsi, dorum isch ihr Beinôme au "Cynthia" (gr. de Mond). D Römar setze sie mit ihrer Göttin Diana glich.

Artemis isch ä jungfräulich Göttin, ä Göttin vun de Fülle un de Fruchtbarkeit un ä Göttin vum Tod un de Vowandlung.

S klassisch Bild vun de Artemis isch des vun 'ra jungfräuliche Jägerin, wue allein odar vun Jungfraue odar Hunde bgleitet, duerch d Wälder schtreift. Des Bild schint uf de zweyte Blick vereinfachend naiv, enthält aber uf de dritte Blick alli ihre wesentliche Aschpekte un isch dôrum vun 'ra grosse poetisch Tiefe un Wahrhaftigkeit.

D Bereich vum Wald isch der vun 'ra ungezähmte Natur, de Wildheit (uf dem ganze Peleponnes sin ihr zuer Ehr orgiastischi Tänz beidr Gschlechter verônschtaltet worre) un Artemis isch nie zähmt worre. Artemis isch vun de Mythologen nie verheiratet worre, isch keim Mann untertan gsi, sundern frey, kinderlos un mehr m eigene Gschlecht zugneigt.

Deshalb het sie als Jungfrau golte, und diä begleitendi Jungfraue sin hischtorisch belegt als diä 9jährige "Bärinne", wue ihr in Brauron bi Athen diente hen, bis sie s Brautalter erreicht hen.

Artemis-Statue im Ephesos-Museum

D Jägerin jagt meischtens in de Nacht. De silbern Boge, wue ihri Waff isch, isch d Sichel vum Mond. De Wald isch dunkel, d Nacht vum grad zuenehmende Mond ischs au. Ihri Waff isch fyr Mensch un Tier tödlich. In de Ilias wird sie "Herrin vun de Tiere" gnennt. Ihri Begleiter sind d Hund. Hunde sin traditionelli Wächter vum Tor zuer Unterwelt un hier erkenne ma Artemis als Unterweltsgöttin. Artemis het au de Beinôme Hekate. Ihri Pfeil treffe immer.

Ihri Schtatue in Ephesus schtellt sie yber un yber bedeckt mit Brüschte dar, des sie als Ernährerin vun allene Lebewese vokörpert. Noch andera Deutung hondelt s sich um Schtierhode, wue fyr d Fruchtbarkeit stihn. Sie schütze d schwangere Fraue un Kinder vun beiderlei Gschlecht.

De Nôme in Sparta loutet "Artamis", was soviel heisst wiä "Schlächterin". Uf Tauris hen d Fraue untr de Hoheprieschterin Iphigenie alli Männer gopfert, wue sich ôn d Küscht verirrt hen. In Hierapolis sin d Männer duerch Hänge ôm Artemis-Tempel gopfert worre. In Attika het ma d Artemis duerch symbolischi Enthouptunge (bi dene de Hals vun nem Mann mit m Opferschwert gritzt worre isch, bies Blut gflosse isch) gopfert. De zerstörerisch Aschpekt vun de Artemis isch vor allem bi abnehmendem Mond voehrt worre. Artemis isch ä wildi, unzähmbari Göttin, wue Lebe nit nuer gibt, sundern au nimmt.

Im Neije Teschtament wird de Tempel vun der Artemis in Ephesus erwähnt, eins vun de siebe Weltwunder. Diä dert ôsässigi Devotionalieinduschtrie het bfyrchtet, duerch s Christentum Nachteyl zu erleide. (Aposchtelgschicht 19,23-41). Bmerkenswert isch, des in Ephesus Kyrill von Alexandria, us m Lônd der in gônz Europa populäre Göttin Isis, uf m Konzil vun Ephesus d Verehrung vun Maria als Gottesgbärerin duerchgsetzt het, was de Ôfong vum chrischtlichen Marienkult gsi isch.

[ändere] Erzählunge

[ändere] Artemis un Kallisto

Kallisto un Artemis

S wird gsait, des d jungfräulich Artemis auch vun ihre Begleiterinne Keuschheit volongt het. Nochdem ihri Lieblingsgefährtin Kallisto - kalliste (d Schönsschti), ä Nôme, wue wahrschinlich ursprünglich d Artemis selber ko het - vun Zeus bschlafe worre war un de Arkas gebore het, isch sie vun Artemis in ä Bärin vowandelt un weggjagt worre, wil sie kei Jungfrau mä gsi isch. Ôndr Gschichte sähn in de eifersüchtigi Hera d Übeltäterin, wue alles so irichte het kinne, des d Artemis d Kallisto irrtümlich vojagt het. Zeus het d Kallisto dann als Grosse Bärin, Ursa Major, in de Himmel vosetzt. De "Grosse Bär" om Himmelszelt isch ä Bärin.

Die Gschicht hondelt in Wirklichkeit vun Artemis selber, wue sich mit m Zeus in Bäregestalt vereinigt het. Us der Verbindung solle ein oder zwei Söhn entschprunge si: Arkas, de Schtômmvater vun de Arkadier, un Pan. Artemis in ihrer Gschtalt als Bärin weist uf ihr sehr hohs Alter nô. De Bär oder d Bärin ghöre zue de älteschte un mächtigschte Begleiter vun de Mensche. De Bärenkult losst sich bies zue de steinzeitliche Jäger- un Sammlerkulture zryckvofolge. D keltischi Artio un Kinig Artus trage glichfalls de Bär im Nôme.

[ändere] Artemis un Aktaion

D bekônntescht Erzählung yber ä Zômmetreffe mit m Mann isch diä vum Aktaion, de Sohn vum weise Kentaure Cheiron, wue de Apollonsohn Asklepios d Heilkunscht glehrt ghet het.

Aktaion soll uf de Jagd Artemis blut bade gsehn ho, wuruf diä ne us Wut in ä Hirsch vowandelt het. So isch er den vun sine eigeni Hunde vorisse worre. Richtig wird si, des de Aktaion ä Heiliger gsi isch, wue mit de Artemis in ihra Hirschgschtalt Hochzyt ghalte het un ôm End sinre Zyt schterbe het miesse. D Gschicht kinnt au so ditet weree, dess er, indem er d Göttin in ihra Schönheit erkônnt ghet het, sin menschlichi Natur volasse het, um mit 'ra eins z werre un so vum Jäger zuem Gjagte gworre isch.

In de Realität isch di Jagd vyn Artemis-Prieschterinne nôchgschpielt worre, wue mit Hundskepf-Maske bdeckt ware un ä als Hirsch vokleideter Mann gjagte hen.

[ändere] Artemis un Orion

Artemis bi de Neumondjagd

Als Mondgöttin un leideschaftlichi Jägerin - dorum wird s au mit Pfeil un Bogen dargschtellt - lenkt s de Mond yber de Himmel, isch aber bi Neumond immer zuer Jagd gonge. Wue sie sich mit m Orion, em prächtige un wilde Jäger, bfreundet het, soll sie ihri Pflichte als Mondgöttin vonôchlässigt hu, um sich mit m in de Dunkelheit z treffe. Apollon het sich drüber urgregt un d Artemis zuem Wettkompf rusgfordert: S gelingt ihre sicher nit, ä dunkler Punkt wit drusse im Meer mit ihrem Pfeil z treffe. Artemis het ds sehr wohl gschafft - un z schpät bmerkt, des sie dômit d Kopf vum dert schwimmende Orion durchbohrt het. Deshalb het sie ne als Schternbild in de Himmel erhobe (de Schulterstern Beteigeuze leuchtet hell, de Kopfstern isch abr nuer schwer zue sehe).

Ä ôndri Erzählung brichtet allerdings dävue, des de Orion vosuecht hab soll, d jungfräulich Artemis zue vergewaltige, wonach sie ne tötet het.

Ä wirti Gschicht sieht Orion als de Jäger, wue alli wilde Tiere töte het welle. D Erde oder Artemis selber hen druf ä Skorpion vorbocht, gege den de Orion nichts usrichte het kinne un der ne zue gueter Letzscht umbrocht het, donôch sin beid als Schternbild in de Himmel vosetzt worre.

[ändere] D Tötung vun de Niobide

Um Artemis ranke sich vieli grausômi un winiger grausômi Legende, wiä zuem Beispiel d Tötung vun de Niobiden, de Kinder vun de Niobe.

D Königin Niobe het 14 Kinder, 7 Buebe un 7 Mädle - d Niobide un het vosuecht s Volk zu iberrede, d Göttin Leto kei Opfer mä z bringe, schliesslich het diä nuer 2 Kinder, Artemis un Apollon, un sie selber immerhin 14! Des het d Göttin wütig gmacht un au ihri Kinder, so sin Artemis un Apollon uszoge, um d Niobide mit Pfeil un Bogen zu erlege. Apollon het Buebe un d Artemis d Mädle umbrocht. Ôschliessend isch d Muetter Niobe in ä Felse vowandelt worre, wue schtändig Träne vogiesse soll.

[ändere] Literatur

Karl Kerényi, Die Mythologie der Griechen - Die Götter- und Menschheitsgeschichten; München (dtv) 1998 (ISBN 3-423-30030-2)
Karl Kerényi, Die Mythologie der Griechen - Die Heroen-Geschichten; München (dtv) 1992 (ISBN 3-423-30031-0)
Michael Grant und John Hazel, Lexikon der antiken Mythen und Gestalten, München (dtv) 1980 (ISBN 3-423-32508-9)
Walter F. Otto, Die Götter Griechenlands, Frankfurt am Main (Vittorio Klostermann) 2002 (ISBN 3-465-03173-3)
Robert von Ranke-Graves, Griechische Mythologie, Reinbek bei Ham Hellenen , 2 Bde. ( 2 1959, Nachdr. 1984);