Johann Wolfgang von Goethe

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Dr Goethe um 1811

Dä Johann Wolfgang vo Goethe (* 28. August 1749 z Frankfurt a. M.; † 22. März 1832 in Weimar) isch än Dichter, Naturwüsseschaftler, Kunsttheoretiker und Stâtsmâ gsi. Vili Lüüt säged, er sygi dä grööscht düütsch Dichter überhaupt. Und das isch nöd unberechtigt: Sini Werk, wi sini Fûschtdichtige oder "D`Lyde vom junge Wérther" sind i brilliandm, schönschtä klassischä Düütsch gschribbe, un zwar so, das bisher keine a siner Sprach anechô isch.

Für d`alemannischi Wikipedia dürfti vo Interessi sii, daß dr Goethe sich sogar emol mit beschiidenem Erfolg ame Schwyzerdütsche Gedicht versüecht het.

Schweizerlied
Uf'm Bergli bin i gsässe,
Ha de Vögle zugeschaut;
Hänt gesunge, hänt gesprunge,
Hänt's Nästli gebaut.

In ä Garte bin i gstande,
Ha de Imbli zugeschaut;
Hänt gebrummet, hänt gesummet,
Hänt Zelli gebaut.

Uf d'Wiese bin i gange,
Lugt'i Summer-Vögle a;
Hänt gesoge, hänt gepfloge,
Gar z'schön hänt's getan.

Und da kummt nu der Hansel,
Und da zeig i em froh,
Wie sie's mache, und mer lache
Und mache's au so.

(Johann Wolfgang von Goethe)

Des Gedicht isch bi einere vu s Goethes Reise in d Schwiz oder unterem Iidruck vun däre Reis entstande.

Dr Grundstei fir d Liäbi vum Goethe zum Alemannische mueß z Säsene bi Stroßburg glegt wore sii, wu ner 1770 mit ere junge Elsässeri (Frederike Brioni) büssiärt het. 1803 het er in dr Jenaer Allgemeinen Zeitung e begeischtereti Besprächig zu dr zweite Uflag vu dr Alemannische Gedichte vum Johann Peter Hebel gschriibe - d Rezension zu dr erschte Uflag e Johr vorhär vu eberem anderem isch em nit positv gnue üsgfalle gsii. Dä Mann, wu im ditsche Sprochruum aü as "Dichterfirscht" bezeichnet wird, het sälber e hessische Akzänt gha un isch wäge däm vu Zitgnosse gützt (ghänselet) wore. Fir dr Goethe isch dr Dialäkt "das Element, in dem die Seele ihren Atem schöpft", wiän er in Dichtung und Wahrheit schribt.