Phonem und Allophon
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
E Phonem isch e Luut wo inere bstimmte Sprooch vumene andre unterschiede wird un e Bedütigsunterschied macht. Im Gägesatz zumene Allophon, wo inere bstimmte luutliche Umgebig bnutzt wird, isch e Phonem nüt vorherseebar, es isch also zum Verständniss vunere Sprooch wichtig.
Phonem sin i dr Phonologi abschtrakti Ussproche vumene Luut, Allophon hygäge d dätsächlichi Ussproch.
S klassische Byspiil usem Dütsche isch dr Unterschied vum <ch> vo “ich” un “ach”.
Obwool Allophon für de durchschnittliche Muettersprochler meischtens nüt emol hörbar sin, un Allophoni meischtens au nüt i dr Orthografi kennzeichnet wird, isch d Schrybig vo Allophon i de alemannische Schrybige wyt verbreitet. So isch i dr Dieth-Schrybig vorgschrybe dass de Bärndütsch Allophon vum /l/, /u/ i Wörter wie “Milch” kennzeichnet wird oder dass d Behuuchtig vum /k/ i niideralemannische Dialäkt kennzeichnet wird. Deswege z.B “Khuur” oder “Khind”, obwool d behuuchig vum k kei Roll bi dr Unterscheidig vo Wörter spielt. Au s “Binde-n” isch sträng gnomme numme e Allophon, wird aber trotzdäm oft gschrybe.
