Luengas siuanas

De Biquipedia

Ubicazión d'as luengas siuanas antis d'o contauto con os europeus

Las luengas siuanas u siú-catawbanas son una familia de luengas d'America d'o Norte, ubicata prinzipalmén n'a faxa d'as Grans Planas d'Estatos Unitos. Los autors que s'estiman més de dizir siú-catawbana á ista familia miran d'endicar que los idiomas catawbans forman claramén una branca deseparata d'as luengas siús, que beluns claman siuana oriental.

Encara que la conoxita como Gran Nazión Siú abraca només los pueblos dakota, lakota e nakota, la familia lingüistica ye muito més gran e abraca los "parladors biellos", los winnebago e los suyos cosins lingüisticos, los crow. La familia siuana tamién s'esparde per l'este e lo sur.

Parix que los endizios lingüistico-istoricos apuntan enta un orichen meridional d'os pueblos siuans, con migrazions abe més d'un milenio dende Carolina d'o Norte e Birchinia ta Ohio, e contino, bien baxando lo Río Ohio t'o Misisipi e remontando t'o Misuri, bien cruzando Ohio enta Illinois, Wisconsin e Minnesota, la tierra d'es dakota.

Bels lingüistas asozían las luengas siuanas con as caddoanas e las iroquesas en una familia macrosiuana.

[editar] Clasificazión

Catawbanas u siuanas orientals:
- Catawba [estinguito en 1960]
- Woccon [estinguito n'o sieglo XVIII]
Siuanas u siús:
- Idiomas siús d'a bal d'o Misuri (Siú d'as Planas d'o Norte):
  - Crow u apsaroka
  - Hiratsa, minitari u gros ventre
- Idiomas mandan:
  - Mandan
- Idiomas siús d'a bal d'o Misisipi (Siú zentral):
  - Siú zentral dakotán:
    - Diasistema Siú:
      - Lakota, siú ozidental u teton:
        
        Lakota septentrional
        
        Lakota meridional
      - Nakota, siú zentral u yankton:
        
        Yankton
        
        Yanktonai
      - Dakota, siú oriental u santee-sisseton:
        
        Santee
        
        Sisseton
    - Assiniboine
    - Stoney, siú d'as Rocosas u assiniboine d'Alberta
  - Siú zentral chiwere-winnebago:
    - Chiwere:
      - Iowa u ai'yuwe
      - Otoe, oto u chiwere
      - Misuri
    - Winnebago u hochank:
      - Winnebago ozidental
      - Winnebago oriental
  - Siú zentral dhegihán:
    - Omaha-ponca:
      - Omaha
      - Ponca (u Ponka)
    - Kansa-osage:
      - Kansa
      - Osage
    - Kwapa u arkansa
- Idiomas siú d'a bal de l'Ohio (Siú suroriental):
  - Siú de Birchinia: [estinguito]
    - Tutelo
    - Saponi
    - Monacán
    - Occaneechi
  - Siú de Misisipi u Ofo-biloxi: [estinguito]
    - Biloxi
    - Ofo