Oradea

Oddi ar Wicipedia

Mae Oradea (Hwngareg Nagyvárad, Almaeneg Großwardein) yn ddinas yn Romania, mewn sir Bihor (BH), Transylvania. Mae gan y ddinas boblogaeth o 206,527 (yn ôl cyfrifiad 2002); dydy'r cyfanswm hwn ddim yn cynnwys ardaloedd tu allan i'r bwrdreisdref; mae nhw'n codi'r poblogaeth at tua 220,000. Mae Oradea'n un o'r dinasoedd mwyaf llwyddiannus yn Romania.

Neuadd y Dref Oradea

Taflen Cynnwys

1 Daearyddiaeth
2 Hanes
3 Economi
4 Ethnigyddiaeth
- 4.1 Hanesyddol
- 4.2 Presennol
5 Trafnidiaeth
6 Pensaernïaeth
7 Atyniadau
8 Pobol enwog
9 Cysylltiadau allanol

[golygu] Daearyddiaeth

Mae'r ddinas yn agos i'r ffîn Hwngareg, ar yr afon Crişul Repede.

[golygu] Hanes

Sôn cyntaf o dref Oradea, o dan yr enw Lladin Varadinum, oedd yn 1113. Roedd sôn cyntaf amddiffynfa Oradea yn 1241, pan roedd achos trwsiadau gyflym cyn i ymosod ar y dref gan y byddin Mongol-Tataraidd o dan Batu Khan. Dechreuodd y tref i tyfu yn y 16fed canrif. Yn y 1700au cynlluniodd y peiriannwr o Fiena, Franz Anton Hillebrandt, y ddinas yn y steil baroque, a gaeth llawer o dirnodau eu adeiladu, er enghraifft yr Eglwys Gadeiriol Pabyddol, Plas yr Esgob, a'r Muzeul Ţării Crişurilor (Amgueddfa Gwlad y Criş).

[golygu] Economi

Mae Oradea wedi bod un o dinasoedd mor llwyddiannus yn Romania ers tro, oherwydd mae ffin Hwngari yn agos yn gwneud y ddinas mynedfa tuag at Orllewin Ewrop.

Mae cyfradd diweithdra o 6.0% gan Oradea, ychydig llai na cyfartaledd Romania ond llawer mwy na cyfartaledd sir Bihor, o tua 2%. Mae Oradea yn cynhyrchu tua 63% o'r cynhyrchiad diwydiannol y sir, gyda tua 34.5% o poblogaeth y sir. Y prif diwydiannau yw'r diwydiant dodrefn, y diwydiant gweol a dillad, troedwisg, a bwyd.

Yn 2003, agorodd canolfan masnachol y Marchnad Lotws yn Oradea – y canolfan siopa mawr cyntaf i agor yn y ddinas.

[golygu] Ethnigyddiaeth

[golygu] Hanesyddol

1910: 69.000 (Romanwyr: 5.6%, Hwngarwyr: 91.10%)
1920: 72.000 (R: 5%, H: 92%)
1930: 90.000 (R: 25%, H: 67%)
1966: 122.634 (R: 46%, H: 52%)
1977: 170.531 (R: 53%, H: 45%)
1992: 222.741 (R: 64%, H: 34%)

[golygu] Presennol

Yn cyfrifiaf 2002, mae poblogaeth y ddinas yn torri lawr i'r grwpau ethnig:

Romanwyr: 145,295 (70.4%)
Hwngarwyr: 56,830 (27.5%)
Sipsiwn: 2,466 (1.2%)
Almaenwyr: 566 (0.3%)
Slofacwyr: 477 (0.2%)
Iddewon: 172
Wcrainwyr: 76
Bwlgarwyr: 25
Rwsiaid: 25
Serbiaid: 17
Tsiecwyr: 9
Twrcwyr: 9

[golygu] Trafnidiaeth

Mae'r rhwydwaith trafnidiaeth cyhoeddus yn y ddinas yn cael eu rhedeg gan OTL. Mae'r rhwydwaith yn cynnwys tri llinellau tram (1R, 1N, 2, 3R, 3N) a rhai wasanaethau bws. Mae gan y ddinas tri gorsafau, Central (Canolog), Vest (Gorllewinol) ac Est (Ddwyrainol). Mae Gorsaf Vest yn yr ardal Ioşia, ac mae'r gorsaf canolog (galwad "Oradea") yng nghanol y ddinas, ger yr ardal Vie.

Gwelwch hefyd: Oradea Transport Local

[golygu] Pensaernïaeth

Mae pensaernïaeth Oradea yn cymysg, rhwng adeiladau'r amser Comiwnyddol yn yr ardaloedd tu allan i canol y ddinas, ac adeiladau hanesyddol pert yn y steil baroque yng nghanol y ddinas o'r amser pan oedd y ddinas rhan o'r Ymherodraeth Awstria-Hwngari.

[golygu] Atyniadau

Mae'r canol y ddinas yn hardd ac yn werth ymweliad, fel mae'r sba iechyd Băile Felix, taith trên tu allan o'r ddinas.

Llefydd werth gweld yw:

Muzeul Ţării Crişurilor - amgueddfa baroque gyda 365 ffenestri.
Catedrala barocă - eglwys gadeiriol baroque mwyaf Romania
Cetatea Oradea - Amddiffynfa Oradea
Biserica cu Lună - Eglwys unigol yn Ewrop gyda cloc sy'n dangos gweddau'r Lleuad
Pasajul "Vulturul Negru" - Lôn yr "Eryr Ddu"
Muzeul "Ady Endre" - tŷ un o beirdd mwyaf Hwngariaidd
Teatrul de Stat - Theatr Ystadol.
Mae tua 100 o eglwysi yn Oradea, yn cynnwys 3 synagogau (dim ond un dal yn wasanaeth) ac yr eglwys y Bedyddwyr mwyaf yn Ddwyrain Ewrop.