Van Wikipedia

Ashikaga Yoshimitsu (足利 義満) (25 september 1358 - 31 mei 1408) was de derde Ashikaga-shōgun die tijdens de Japanse Muromachi-periode regeerde (1368-1394). Hij slaagde erin de Noordelijke Dynastieën en Zuidelijke Dynastieën te verenigen. Verder trachtte de manipulatieve en beruchte shōgun zijn shogunaat op gelijke hoogte met het keizershuis te plaatsen. Onder hem kende de Muromachi-periode ook een hausse betreffende cultuur en architectuur: de Kitayama cultuur. Na zijn officieel shōgunaat trok hij zich terug als monnik, maar regeerde in feite verder als een schaduw-shōgun.

Inhoud 1 Persoon 2 Politieke loopbaan 2.1 Opkomst van het Ashikaga-shōgunaat 2.2 Yoshimitsu's Shōgunaat 2.3 Na Yoshimitsu's Shōgunaat 3 Zie ook 4 Externe links 4.1 Bronnen en referenties

[bewerk] Persoon

Ashikaga Yoshimitsu wordt geboren in 1358. Hij was de kleinzoon van Ashikaga Takauji. In 1338 was Takauji de stichter van het Muromachi-shōgunaat, een shōgunaat dat twee en half eeuwen onder de controle van de Ashikaga familie zou blijven. Na een korte periode van geen shōgun volgde de tienjarige Yoshimitsu in 1368 toch zijn vader op. Hij zou echter pas volledige politieke bevoegdheden bezitten aan het eind van de jaren 1370. De jonge shōgun leefde aan het hof van Kyōto duidelijk een ander leven dan de gemiddelde leeftijdsgenoot. Aan dat hof genoot hij een goede opleiding en zou uitbloeien tot een fervent liefhebber van filosofie, kunst, poëzie, architectuur, Nō, enzoverder. Ondanks Yoshimitsu's latere beruchtheid omwille van zijn politieke en militaire kundigheid, mag men tot op het heden zijn rol betreffende "het schone" zeker niet onderschatten. Maar zijn drijfveren voor deze zachte wetenschappen waren meer van politieke, dan van esthetische aard. In de eerste plaats was hij een politieker, maar dan eentje die zijn militaire dominantie klank en kleur bijstaafde als patron van de kunst. Of zoals Confucius het zo mooi verwoord zou hebben:"de bun (de culturele dimensie) doen versmelten met de bu (de militaire dimensie)". Deze versmelting of synthese van kuge en bushi is dan ook één van de belangrijkste kenmerken van de cultuur tijdens de Muromachi-periode.

Naast de schone kunsten ambieerde hij dus ook zijn lotsbestemming, namelijk die van een invloedrijke shōgun met keizerlijke allures. De zaken gingen hand in hand. Na zijn benoeming tot shōgun in 1368 vielen hem vele keizerlijke benoemingen ten beurt. Gestaag groeide hij op van een 10-jarige nieuweling tot de hoogste ladders van het hovelijk rangensysteem, dat van Junior Eerste Rang (従一位). Hij was slechts 22 jaar. Verder trouwde hij in zijn jonge jaren met Hino Nariko, lid van een gerespecteerde familie aan het hof. Yoshimitsu had zich aldus verankerd in het hof. Ook allerlei functies aan het hof zouden bekleed worden door Yoshimitsu, met als hoogtepunt dat van kanselier in 1394. Deze getuigenis van politiek inzicht en penetratie tot in de hoogste regionen van de wereld van de kuge en buke, was werkelijk fenomenaal. Het ontbrak Yoshimitsu ook niet aan de bijhorende levensstijl. Hij liet zich prachtige paleizen bouwen, ging gekleed in een hovelijke stijl en had zelfs een handtekening in de kuge stijl.
Deze relatie met het hof, zijn culturele en filosofische achtergrond, zijn verfijnde en groteske stijl, zijn fysische aanwezigheid in Kyōto en last but not least, zijn inzicht betreffende machtsverhoudingen, zouden een constante zijn doorheen zijn leven.

[bewerk] Politieke loopbaan

[bewerk] Opkomst van het Ashikaga-shōgunaat

Het Muromachi-Bakufu onder leiding van de Ashikaga's was niet Japans eerste shōgunaat. Voorheen was er immers het Kamakura-Bakufu (1192-1333).
Het Muromachi-Bakufu was ook geen verderzetting van diens voorganger. De verhoudingen met betrekking tot de macht, bevolking en staatssysteem, onderscheiden zich met het shōgunaat te Kamakura. Zo had het Ashikaga-Bakufu niets te vrezen voor inmenging van het keizerlijk hof. Tijdens de Kamakura-periode was er namelijk een schisma ontstaan in de keizerlijke troonopvolging. De vele keizerlijke familietwisten legden de basis voor de latere Noordelijke en Zuidelijke Dynastie. De twee takken die meenden recht te hebben op de troon veroorzaakten met hun vete een versnippering van de keizerlijke macht. Sterker nog, het keizerlijk hof evolueerde gestaag tot een pion in het tactisch machtspel van de krijgers- (of bushi-) klasse. Voornamelijk Ashikaga Takauji was hier een meester in. Mits allerlei opportunistische tactische zetten zou hij het Ashikaga Shōgunaat stichten.

Naar het einde van de Kamakura-periode toe verloor het Bakufu diens greep op de omstandigheden. Met de Mongoolse invasies van Japan en een gebrek aan compensaties voor de oorlogsverdiensten, ebde het aanzien van het Bakufu weg. Het kon ook zijn rol niet meer naar behoren uitvoeren. Het Bakufu was tijdens de Kamakura-periode een instelling die het evenwicht tussen de verscheidene landheren en clans moest bewaren. Toch begon de Hōjō-clan meer en meer macht naar zich toe te sprokkelen en werd zo het uithangbord van een Bakufu dat zijn betekenis verloren had. Vele anti-Hōjō (en dus anti-Bakufu) protestbewegingen braken uit. Go-Daigo (後醍醐) was de frontman van het protest. Hij was lid van de Daikakuji-tak die tijdens het schisma van het hof de troon opeiste en niet akkoord ging met het voorstel van het Bakufu om de troonopvolging een wisselrol te geven. De rivaliserende Jomyōin-tak ging wel akkoord met het voorstel van het Bakufu. Go-Daigo werd verbannen naar het eiland Oki, maar het protest kende een zulke omvang dat die niet meer te stuiten was. Het Bakufu beval zijn generaal Ashikaga Takauji uit te rukken en de opstand neer te slaan. Maar toen Takauji optrok naar de hoofdstad zag hij in hoe omvangrijk de steun voor het protest was en keerde zich tegen zijn superieuren. Hij rukte op naar het Inspectoraat-Generaal te Rokuhara (六波羅) en vernietigde het. Rond dezelfde tijd roeide Nitta Yoshisada, een volgeling van Go-Daigo, de Hōjō-clan te Kamakura uit. Het Kamakura Bakufu was gevallen.

Met de val van het Bakufu lag de macht voor het grijpen. Enerzijds was er de bushi-klasse met Takauji op kop die steeds meer macht naar zich toe wou grijpen. Anderzijds was er de Daikakuji-tak met Go-Daigo die een keizerlijk herstel nastreefde.
Dankzij het onstane machtsvacuüm zag Go-Daigo zijn kans om de troon te bestijgen en ontsnapte uit zijn ballingsoord. Hij deed opnieuw zijn intrede in Kyōto en installeerde zijn eigen administratie en staatsraad, Kirokujo (記録所) genaamd. Hij nam het bestaande provinciaal systeem van ambtenaren (kokushu 国主) en politiecommissarissen (shugo 守護) over, waar hij zowel aristocraten als bushi installeerde. Met de nieuwe keizer kwam er ook een nieuwe jaarperiode, Kenmu genaamd. Vandaar dat deze periode van herstel van de keizerlijke macht, de Kenmu-restauratie wordt genoemd. Toch was dit keizerlijk herstel slechts een restauratie op papier. Het was van meet af aan gedoemd te mislukken omwille van twee redenen.

• Ten eerste ging het in tegen de geest van de tijd. Een keizerlijke restauratie van de macht ging niet hand in hand met de steeds verder gaande feodalisering.
• Ten tweede voelde Go-Daigo de echte machtsverhoudingen niet aan. Hij schonk de hoogste titels aan de aristocratie en keizerlijke familie. Hij beloonde de militairen niet die hem geholpen hadden. Zodoende vervreemde Go-Daigo van de bushi-klasse, de klasse die de steunpilaar voor macht was. De krijgersklasse was niet de enige die zich beduveld voelde. Ook de bevolking moest het ontgelden. De gewone man in de straat was onderhevig aan zware belastingen en het papieren geld werd verplicht.
  

Ondertussen had Ashikaga Takauji een Militair Bureau (Bugyōsho 奉行所) opgericht. Takauji en zijn bureau werden al snel zo machtig dat ze een geducht tegenstander werden van het Militair Bureau van de keizer (musho-dokoro 武者所). Takauji was een opportunistisch iemand, die aan het einde van de Kamakura-periode niet ervoor had teruggedeinsd van kamp te wisselen. In 1335 kregen Hōjō-aanhangers terug de controle over Kamakura. Als antwoord hakte Takauji de resterende Hōjō-aanhang in de pan en twijfelde niet om meteen op te rukken naar Kyōto. Daar zou hij uiteindelijk Kyōto ontzetten van Nitta, Kusunoki en co. en zelf de stad bezetten. Go-daigo wist echter te ontsnappen en richtte in Yoshino een hof in ballingschap op, de Zuidelijk Dynastie. Takauji liet het niet aan zijn hart komen en plaatste keizer Kōmyō, nu van de Jimyōin-tak, op de troon en met de Kenmu-code richtte hij terug een Bakufu op. Van dat Bakufu werd Takauji shōgun. Takauji stamde af van de Minamoto-stam, en doorheen de geschiedenis van Japan zouden afstammelingen van deze clan aan het hoofd van het shōgunaat staan. Zo kwam Takauji mits opportunistische handelingen aan het hoofd van het Bakufu. Een Bakufu dat niets te vrezen had van het keizershuis, wegens de strijd tussen de twee hoven (Nanbokuchō no nairan 南北朝の内乱). Na de dood van protagonisten als Go-Daigo en Nitta verviel de strijd tussen de Noordelijke en Zuidelijke Dynastie tot een onderdeel van het schaakspel tussen machtige bushi-clans. Takauji illustreerde dit schaakspel goed door het schisma opnieuw in zijn voordeel te gebruiken door bij zijn dood terug over te lopen naar het kamp van de Zuidelijke Dynastie. Het keizershuis werd ondanks haar penibele situatie niet afgeschaft. Het keizershuis was (en is nog steeds) het symbool van de samenhang van het land en zorgde voor een rechtvaardiging van de macht van de shōgun. In dat opzicht moet het keizerlijk hof worden gezien als speelbal, want het was de keizer die onder 'dwang' de titel shōgun verleende. Indien een keizer een doorn in het oog van het Bakufu werd, zou hij gewoon vervangen worden door ééntje van de rivaliserende tak.
Tijdens het begin van de Muromachi-periode observeren we dus een keizerlijk huis in tweestrijd, wat een belangrijk gegeven was voor de politieke situatie van die tijd. Een andere belangrijke steunpilaar was het shōen systeem. Tijdens de Kamakura-periode bestond het shōen systeem uit private landgoederen die onafhankelijk bestuurd werden door politiecommissarisen (shugo). Tijdens de Muromachi-periode werden zij shugo-daimyō, feodale heren. De Muromachi-periode wordt wel eens gezien als de periode van de politieke macht van de shugo-daimyō. Het Bakufu was de instelling die voor een zekere balans zorgde tussen deze feodale heren. Aan deze balans had het zijn macht te danken. Want het waren de shugo-daimyō die de lokale samurai en boeren controleerden en simultaan de aristocratie en religieuze groeperingen in toom hielden. Waarbij het Bakufu op haar beurt de shugo-daimyō afremde.

[bewerk] Yoshimitsu's Shōgunaat

Yoshimitsu is de kleinzoon van Takauji. Zijn grootvader stierf in 1358 en werd opgevolgd door Yoshiakira 義詮, de vader van Yoshimitsu die zou regeren van 1358 tot 1367. Zijn vader en grootvader hadden als shōgun de gevestigde instellingen van het Kamakura-shōgunaat overgenomen, inclusief de Staatsraad waar besluiten gemeenschappelijk werden genomen. Enkel het ambt van regent werd niet overgenomen.
Toen Yoshimitsu shōgun werd op 9 jarige leeftijd werden zijn bestuurlijke taken tijdelijk overgenomen door zijn persoonlijke secretaris, Hosokawa Yoriyuki 細川頼之. Hij zou het land besturen gedurende de minderjarigheid van Yoshimitsu. Zijn functie was geen regeringsambt, maar een privé-ambt in functie van de Ashikaga-familie. Zijn rol in de geschiedenis zou niet onbeduidend zijn. Hosokawa was namelijk verantwoordelijk voor de hervormingen van de regering. Hervormingen waren nodig, aangezien de verhoudingen waar de huidige instellingen op gebaseerd waren gedurende decennia grondig gewijzigd waren. De keizer had weinig of niets meer te zeggen en de shugo-daimyō hadden nu de macht. Hosokawa hechtte dan ook veel belang aan het evenwicht tussen de shugo-daimyō. Hij voerde de volgende hervormingen in:

• Hij richtte de post van vice-shogun in. Deze functie kreeg een beurtrol. Het was bijgevolg geen monopolie van één familie, maar werd beurtelings afgelost door drie families nauw verwant aan de Ashikaga-clan. Meerbepaald de Hosokawa 細川, Hatakeyama 畠山 en Shiba 斯波 -families. Dit in sterk contrast met de functie van regent onder de Hōjō, dat een monopolie-positie was.
• Daaronder plaatste hij vijf instellingen die hij overnam van het Kamakura-Bakufu:

1. Het Administratief Bureau (mandokoro 政所)
2. Het Gerechtelijk Bureau (monchujo 問注所)
3. Het Bureau der Samurai (samurai-dokoro 侍所)
4. De Staatraad (hyōjōshu 評定衆)
5. Het Bureau der Coadjutoren (Hikitsukeshu 引付衆)
   

De eerste drie bureaus bestonden reeds tijdens Minamoto no Yoritomo (源頼朝), de eerste shōgun van het Kamakura-Bakufu. De laatste twee kregen gestalte onder de Hōjō. Tijdens het Muramachi-Bakufu verloren het Gerechtelijk en Administratief Bureau behoorlijk wat macht. Zo was het Administratief Bureau enkel nog bevoegd voor financiële aangelegenheden. Het belangrijkste bureau was het Bureau der Samurai. Het hoofd van dit bureau was de shoshi 所司. Hij was simultaan ook politiecommissaris van de hoofdstedelijke provincie Yamashiro 山城 en was na de shōgun en vice-shōgun de machtigste persoon. Omdat deze functie zo machtig was, viel ze enkel ten beurt aan clans die genegen waren aan het Bakufu. Tegen het einde van de 4e eeuw waren de Yamana 山名, Kyōgoku 京極, Akamatsu 赤松 en Isshiki 一色-families de monopolisten van deze functie.
Dit evenwicht tussen de shugo-daimyō dat door de hervormingen van Hosokawa tot stand werd gebracht wordt sankan-shishiki 三管四職 genoemd. Dit systeem stond de shugo-daimyō toe deel te nemen in de politieke besluitvorming door middel van roterende benoemingen. In tegenstelling tot de Kenmu-restauratie had Hosokawa wel rekening gehouden met de geest van de tijd. Een tijd van machtige bushi-clans. Maar het illustreerde ook de zwakte van de Ashikaga en het shōgunaat.
Wanneer Yoshimitsu uiteindelijk rijp genoeg is om het bestuur op zich te nemen blijkt hij een zeer actieve shōgun te zijn. Vooreerst werd Yoriyuki in 1379 tot ontslag gedwongen. Vooral het versterken van de macht van de Ashikaga-clan binnen het sankan-shishiki-systeem was zijn voornaamste doel. Dit probeert hij te bereiken door middel van groot vertoon. Zo liet hij onder meer het Bloemenpaleis (Hana no gosho 花の御所) bouwen in de wijk Muromachi van de hoofdstad Kyōto. Dit was een residentie met regeringsgebouwen opgetrokken in een aristocratische stijl (kugo 公御). Yoshimitsu beschikte echter over een heel arsenaal aan soorten machtsvertoon. Krachtige vorsten maakten doorgaans hun macht duidelijk door vele reizen te maken, wat toch dure ondernemingen waren. Niet alleen de reis moest financierd worden, maar ook het gevolg, bescherming en dergelijke. Zo onderneemt de sierlijke shōgun tussen 1385 en 1390 verscheidene reizen binnen centrale en westelijke provinciën. Veel van die reizen waren zogenaamde pelgrimstochten naar heiligdommen en tempels, maar in feite waren het regionale inspectierondes om de plaatselijke machtsverhoudingen te bestuderen.
Het toppunt van Yoshimitsu's macht was het breken van enkele sterk groeiende families. Yoshimitsu hechtte veel belang aan het behoud van het evenwicht tussen de verschillende shugo-daimyō's, want hierop was tenslotte de rol van het Bakufu gebaseerd. Zo provoceerde Yoshimitsu in 1391 de shugo-daimyō Yamana Ujikiyo (山名氏清) tot een opstand en doodde hem. Ook de Ōuchi-clan moest het in 1399 ontberen voor de machtige positie van Yoshimitsu, die in feite al geen shōgun meer was, maar meer een schaduw-shōgun. Deze twee opstanden worden respectievelijk de Meitoku Rebellie en de Oei Rebellie genoemd. De Meitoku Rebellie werd nauwkeurig neergeschreven in de Meitokuki (ca 1392-1393).
Toch spookte er een ultiemer vertoon van macht door Yoshimitsu's hoofd, namelijk dat van keizer zijn. Yoshimitsu had wel degelijk keizerlijke ambities. Zijn voorkeur voor de hovelijke stijl, terwijl hij toch wel degelijk een lid van de bushi-klasse was, getuigde daarvan. Maar voor zijn ambities waar te maken moesten eerst een aantal hindernissen overwonnen worden. Ten eerste was er de vete tussen de Noordelijke en Zuidelijke Dynastie. De Noordelijke Dynastie zat nu al een aantal decennia stevig in het zadel, maar de Zuidelijke Dynastie maakte nog steeds aanspraak op de troon. Yoshimitsu bespeurde dat er wel voorstanders te vinden waren voor een hereniging van de dynastieën en deed een voorstel. Hij beloofde aan de Zuidelijke Dynastie dat er terug een roterende rol zou ingevoerd worden voor de troon, indien de Zuidelijke Dynastie haar exclusieve rechten op de troon zou laten vallen. Een belofte die de sluwe Yoshimitsu echter nooit is nagekomen en tot op de dag van vandaag is de Noordelijke Dynastie op de keizerlijke troon blijven zitten. De vereniging van de Noordelijke en Zuidelijke Dynastieën in 1392 wordt Nanboku-chō Gattai (南北朝合体) genoemd. Een volgende stap was het aftreden als shōgun en het aannemen van de titel Kanselier of Dajōdajin.
Een andere belangrijke verdienste van Yoshimitsu's bestuurperiode is de Kitayama Cultuur. Een opflakkering van culturele en artistieke uitingen.

[bewerk] Na Yoshimitsu's Shōgunaat

Yoshimitsu trad af als shōgun en draagde het ambt over aan zijn zoon Yoshimochi (義持), slechts negen jaar oud. Zelf nam hij de titel van kanselier aan en bleef zijn regerende taken als een schaduw-shōgun uitvoeren vanuit zijn verblijf aan de rand van de hoofdstad, het Gouden Paviljoen (金閣寺). Zijn hovelijke levensstijl en prestigieuze verwezenlijkingen kostten veel geld voor de schatkist. Om de schatkist terug wat op te vullen bevorderde Yoshimitsu handel met Ming(明)-China door in 1401 officiële contacten aan te knopen. China kende hem de titel 'Koning van Japan' toe. Voor China impliceerde dit dat hij een vazal was van de Chinese keizer. In realiteit betekende dit maar weinig en genoot Yoshimitsu vooral veel prestige met deze titel verleend door het grootse culturele China.
Yoshimitsu was goed op weg om zijn zo gekoesterde keizerlijke ambities te verwezenlijken. Daartoe liet hij in 1408 de keizer en diens gevolg ontbieden op het Gouden Paviljoen. Dat was werkelijk not done aangezien de keizer de gezant van de goden was en Yoshimitsu theoretisch gezien zijn onderdaan. Toch gaf de keizer gehoor aan de uitnodiging. Het machtsvertoon van Yoshimitsu kende geen grenzen. In het Gouden Paviljoen zat Yoshimitsu hoger dan de keizer, wat in feite symbolisch was voor de omkering van de hiërarchie. De onverbeterlijke Yoshimitsu liet op de kop toe zijn zoon adopteren door de keizerlijke familie. Zo trachtte hij de keizerlijke titel binnen te lijven. Maar net voor de realisatie van dat plan overleed Ashikaga Yoshimitsu.
De balans van Yoshimitsu's bestuur:

• Onder Yoshimitsu had de Ashikaga-clan haar macht terug hersteld.
• De vereniging van de Noordelijke en Zuidelijke Dynastie.
• Een opbloei van cultuur, genaamd de Kitayama-cultuur. Het meest representatief is het Gouden Paviljoen.
• Een obsessie voor de keizerlijke status waarbij Yoshimitsu plotseling overlijdt vlak voor de realisatie van zijn plan.

Na de dood van Yoshimitsu bleven de Ashikaga-shōguns Japan regeren tot 1573. De latere shōguns zouden echter nooit de figuur Yoshimitsu kunnen evenaren. Hun macht ebde langzaam maar zeker weg ten voordele van de shugo-daimyō. De shugo-daimyō ondermijnden het Ashikaga-zeggenschap over de keizerlijk opvolging, door zelf kandidaten voor te stellen. Binnen de Ashikaga-clan ontstond er ook tumult omtrent de opvolging van de shōgun. Deze twist draaide uiteindelijke uit op een grote stadsoorlog in de hoofdstad Kyōto. De Ōnin-oorlog (ōnin no ran 応仁の乱) was een feit en zou grote delen van Kyōto onherstelbaar verwoesten. De oorlog kwam pas tot een einde toen er niks meer te verwoesten was. Er bleef niets meer over van het nationale gezag van de Ashikaga-clan. De shugo-daimyō in afgelegen delen van het land bouwden ondertussen hun machtsbasis uit. Eigenlijk waren het vooral sengoku-daimyō, zelfverklaarde daimyō die steeds grotere gebieden controleerden. Oda Nobunaga was zo'n sengoku-daimyō die zijn plaats in de geschiedenis zou opeisen door in 1573 de hoofdstad Kyōto te veroveren. De vijftiende shogun Yoshiaki werd verslaan en zou de laatste shōgun zijn van de Muromachi-periode. Het rijk van de Ashikaga's was voorgoed uitgedoofd.

[bewerk] Zie ook

• Ashikaga Takauji
• Bakufu
• Kitayama Cultuur
• Nō-spel

[bewerk] Externe links

• Beknopte uitleg over de Muromachi-periode op Japan-guide.com
• Ashikaga Yoshimitsu op de officïele site van het Shokokuji tempelcomplex 相国寺
• Officiële site van het Shokokuji-tempelcomplex 相国寺
• Officiële site van "Het Gouden Paviljoen" - Kinkakuji 金閣寺
• De officiële site van de stad Kioto met een chronologische geschiedenis
• Ashikaga Yoshimitsu Engelse Wiki
• Ashikaga Yoshimitsu Japanse Wiki
• Een site over Ashikaga Yoshimitsu -
• Een site over het Ashikaga Shōgunaat
• Cultuur en stijlen tijdens Yoshimitsu
• Een site over de Muromachi periode
• Een kaart van Japan tijdens de Muromachi-periode - Harvard University

Online Databanken
! Hiertoe moet u inloggen via een aangesloten instelling of beschikken over een paswoord!

• From Feudal Chieftain to Secular Monarch: The Development of Shogunal Power in Early Muromachi Japan
• Kings of Japan? The Political Authority of the Ashikaga Shoguns
• Not for Lack or Will or Wile: Yoshimitsu's failure to supplant the Imperial Lineage

Bronnen en referenties:

De informatie op deze pagina, of een eerdere versie daarvan, is geheel of gedeeltelijk afkomstig van de Faculteit Letteren aan de KULeuven.