Bargoens
Van Wikipedia
Bargoens of dieventaal is een term voor de geheimtaal die in Nederland in de eerste helft van de twintigste eeuw werd gehanteerd door lieden aan de zelfkant van de maatschappij, zoals leden van de onderwereld, landlopers en rondtrekkende handelaren.
Veel Bargoense woorden maken inmiddels deel uit van de gewone spreektaal in met name Nederland, zij het veelal nog steeds beperkt tot bepaalde maatschappelijke klassen en subculturen.
Inhoud |
[bewerk] Voorbeelden
| apehaar | (slechte) tabak |
| appie kim | in orde |
| bajes | gevangenis (Jiddisch) |
| bekakt | verwaand, hooghartig, snobistisch |
| bisnis | het zakenleven |
| gabber | vriend (Jiddisch) |
| gozer | jongeman |
| penoze | onderling vertrouwelijke "collega's", oftewel: de onderwereld |
| smeris | politieagent |
| temeier | prostituee |
Ook de bijnamen van het vroegere Nederlandse geld waren Bargoens:
| hondje | dubbeltje |
| heitje | kwartje |
| piek | gulden |
| knaak | rijksdaalder |
| joetje | tien gulden |
| geeltje | vijfentwintig gulden |
| meier | honderd gulden |
| (rooie) rug | duizend gulden |
Veel van de Bargoense woorden zijn afkomstig uit het Jiddisch en Hebreeuws, omdat joden voor de Tweede Wereldoorlog een niet onbelangrijke bijdrage leverden aan de Amsterdamse penoze en met hun (meestal beperkte) kennis van de twee voornoemde talen beschikten over een heel reservoir van woorden die voor buitenstaanders niet te begrijpen waren.
[bewerk] Etymologie
Het woord Bargoens is volgens Van Dale waarschijnlijk afkomstig van het Franse baragouin dat zoveel betekent als "onbegrijpelijke taal". De Fransen zouden het woord hebben gebaseerd op het voor hen onverstaanbare "Bara! Gwin!" dat men Bretonse soldaten in herbergen kon horen uitroepen. ("Bara! Gwin!" is Bretons voor "Brood! Wijn!")
Overigens vinden niet alleen Fransen dat onbegrijpelijk taalgebruik klinkt als "barabarabara": de Grieken uit de oudheid noemden vreemde volkeren barbaroi, een imitatie van de klanken die die volkeren volgens de Grieken voortbrachten; in het Nederlands kennen we het klanknabootsende woord brabbelen en een beproefde theatertruc om geroezemoes na te bootsen is de acteurs voortdurend het woord rabarber te laten herhalen.
[bewerk] Literatuur
- Enno Endt en Lieneke Frerichs, Bargoens Woordenboek - Kleine woordenschat van de volkstaal, Amsterdam 1972 (bevat ook, maar niet uitsluitend, woorden uit het Bargoens)
