Berghem

Van Wikipedia

Berghem in 1865

Berghem (Brabants: Barge) is een Noord-Brabants dorp aan de rand van Oss, met ca. 6500 inwoners. De naam "Berghem" is (waarschijnlijk) afgeleid van de woorden "Berga"en "Haim", die respectievelijk "Berg" en "Woonplaats" betekenen. (zie ook onder naamhistorie Bergamo). Doordat het hoger gelegen was, was het beschermd tegen overstromingen van de Maas. Berghem ligt in een overgangsgebied met aan de zuidkant hoog gelegen zandgronden met een typisch Brabants landschap, zoals akker- en weidepercelen, bos- en heidegebieden. Aan de noordkant treft men laag gelegen polderlandschap met rivierklei van de maasvallei.

Het meest bekend is Berghem waarschijnlijk om zijn jaarlijkse Verlichte Carnavalsoptocht, die elk jaar tienduizenden mensen uit het hele land naar het dorp toe trekt.

Op 1 januari 1994 gaan de gemeenten Oss, Berghem en Megen (met Haren en Macharen) samen in een nieuwe gemeente Oss. Het heel dicht bij Oss gelegen Berghem kan de gemeente voorzien van grond voor woningbouw en bedrijven. Berghem wordt op dit moment sterk uitgebreid en is een van de groeikernen van de gemeente Oss. De nieuwbouwijk "Piekenhoef" ten zuiden van de spoorlijn 's-Hertogenbosch - Nijmegen zal uiteindelijk 1500 woningen omvatten waarmee Berghem in 1 klap ongeveer verdubbelt van grootte.

Berghem kent een dorpsraad die de belangen van het dorp bij de gemeente vertegenwoordigt.

Een stukje geschiedenis

Het dorp Berghem ligt ten oosten van Oss. Enkele honderden meters onbebouwd gebied scheiden de beide kernen. Het vanouds agrarische dorp, vormt oorspronkelijk kerkelijk en bestuurlijk een geheel met Oss. Willibrordus is (ook) de patroon van Berghem, dat in 1677 een eigen pastoor krijgt en 'onafhankelijk' wordt van Oss.

Belangrijke jaartallen in de geschiedenis van Berghem:

1286 Hertog Jan I van Brabant geeft de inwoners van Berghem, Duren en Oss een complex broeklanden in bruikleen. Het begin van Berghem en Duren als eigen leefgemeenschappen.

1677 Berghem wordt een zelfstandige parochie.

1947 Benoeming burgemeester J. van Akker burgemeester van Berghem (tot 1967).

1966 Eerste grenscorrectie met de gemeente Oss (Danenhoef).

1978 Benoeming burgemeester B. Straatsma (laatste) burgemeester van Berghem (tot 1990).

1987 Opening nieuwe gemeentehuis.

1994 De gemeente Berghem gaat op in de nieuwe gemeente Oss.

De Berghemse Willibrordus kerk (bron: www.berghemonline.nl)

Omstreeks 1350, waren er oorlogen tussen Gelder en Brabant, zij waren het hevigst tussen ± 1400 en 1543. Zo werd in het jaar 1512 Berghem (en vele andere plaatsen in deze omgeving) door de Geldersen geplunderd. Vele huizen werden in brand gestoken. Om Noordoost-Brabant goed tegen Gelder te kunnen verdedigen schonk hertogin Johanna van Brabant in 1399 stadsrechten aan Oss, dat zich nu mocht versterken met wallen en grachten. Had Oss zijn stadsrechten, Berghem kreeg echter zijn versterkte toren (±1400). De Brabantse hertog kon hiervan gebruikmaken in de strijd tegen Gelder. Was de verdediging aan de noordzijde van Berghem gevallen, dan konden de krijgers altijd nog in de toren een veilig heenkomen zoeken. De toren stond in de verdediging tegenover Gelre niet alleen. Berghem had ook zijn defensiewal, die gelegen was aan de Burgemeester van Erpstraat.

Rond 1400 wordt er voor het eerst de basis gelegd voor de huidige Willibrorduskerk in Berghem. Oorspronkelijk diende de huidige kerk dus als gevechtstoren tegen plunderaars uit Gelre. Berghem hoorde in die tijd bij Oss, in de 14e eeuw was er een kapel, de St Anthoniuskapel, waar katholieke erediensten werden gehouden. Deze kapel heeft er tot, hij uitbrandde in 1931 gestaan (Kapelstraat Oss).

In 1520 werd de St Anna kapel in Koolwijk gebouwd.

In 1572 brandt de (kerk)gevechtstoren af en in 1596 wordt hij herbouwd.

In 1648 werd de openbare eredienst verboden, de kerkgebouwen in het hele Maasland kwamen in handen van een handjevol gereformeerden, zo ook de Berghemse kerk. De katholieke geloofsbeleving vond in de jaren daarna plaats in "schuurkerken" ook wel schuilkerken genoemd. Diensten hadden o.a. plaats in de Koolwijk, maar later was er ook een schuurkerk aan de Harense steeg.

1677 Berghem wordt tijdens de Franse oorlog eigen parochie. De pastoor werd echter nog wel door de pastoor van Oss benoemd. De parochiepatroon werd St. Willibrordus. Berghem kwam nu officieel kerkelijk los van Oss.

In 1751 werd de schuurkerk aan de Harense Steeg gesloten wegens onregelmatigheden en partijdigheid van de pastoor. De Berghemnaren waren weer op Koolwijk aangewezen. Een jaar later mocht de schuurkerk aan de Harense Steeg weer gebruikt worden.

In 1800 werd de oorspronkelijke kerk door de gereformeerden weer overgedragen aan de Katholieken. Inmiddels had de kerk een spits gekregen, deze was er in 1721 opgezet. De schuurkerk aan de Harense Steeg werd in 1802 definitief gesloopt. De gereformeerden stichten in 1817 een nieuwe kerk in Oss.

In 1848 werd de kerk afgebroken en werd er een nieuwe kerk tegen de oude toren gebouwd.

In 1895 brandde de kerk af nadat de bliksem ingeslagen was. De kerk werd herbouwd en in 1903 (tijdens pastoor van Tetering, vlakbij de kerk is een straat naar hem vernoemd) vergroot.