Brandaan van Clonfert
Van Wikipedia
Brandaan van Clonfert (Iers: Bréanainn; Latijn: Brendanus, Brandanus of Brandarius; Engels: Brendan) (ongeveer 484-577), bijgenaamd de Zeevaarder, was een heilige uit Ierland. Hij stichtte daar een aantal kloosters. De legenden over zijn leven hebben de werkelijke geschiedenis overschaduwd.
Inhoud |
[bewerk] De Reis van Sint-Brandaan
Brandaan is vooral bekend van de zogenaamde Reis van Sint-Brandaan, een Middelnederlands gedicht uit de vroege 15e eeuw. De reis werd echter al in de 9e of 10e eeuw beschreven in de Navigatio Sancti Brendani abbatis (De reis van de heilige abt Brandaan). Volgens de Reis van Sint-Brandaan las Brandaan in een boek allerlei zaken die hij niet geloofde. Zo zouden er twee paradijzen op aarde zijn, een vis met een bos op zijn rug en de verrader Judas zou elke zaterdagnacht verlichting krijgen van zijn straf in de hel. Brandaan gelooft het boek niet en werpt het in het vuur. Hierop verscheen aan hem een engel met de boodschap dat hij zelf moest nagaan wat de waarheid was.
Samen met zestig pelgrims begon Brandaan zijn reis over de Atlantische Oceaan. Onderweg overkwamen hen de raarste en meest fantastische dingen. Zo vond hij een pratend reuzenhoofd op het strand, kwam hij een draak tegen die werd verjaagd door een hert uit de wolken en - inderdaad - de vis met het bos op zijn rug. Alles wat ze meemaakten schreef Brandaan op in een boek. Uiteindelijk kwamen ze bij een eiland aan waar twee kastelen stonden. In het tweede kasteel bevond zich de poort naar het aards paradijs, bewaakt door de engel Cherubin. Niemand mocht binnentreden, behalve Sint-Michiel (de aartsengel Michael) die de zielen naar de hemel begeleidde. Brandaan besloot terug te gaan en na nog vele bizarre avonturen was het boek vol en ging hij terug naar huis. Aldaar verscheen weer een engel die hem voor de keuze stelde of hij verder wilde leven op aarde of in het paradijs. Hij koos voor het laatste en stierf. Op zijn graf bouwde men een kerk in zijn naam.
[bewerk] Nabeschouwing
[bewerk] Tijdstip
De meeste in het verhaal genoemde gebeurtenissen zijn natuurlijk fictief, maar de reis kan echt hebben plaatsgevonden. Als dit zo is, moet dat rond 530 zijn geweest, voor Brandaans reis naar Brittannië. Het verhaal dat hij na afloop van de reis stierf kan dus sowieso niet waar zijn. Er doet overigens ook een theorie opgang dat het verhaal van de reis van Sint-Brandaan is ontstaan door de combinatie van reizen van verschillende Ierse monniken, waarbij al dan niet Sint-Brandaan zelf zou kunnen zijn.
[bewerk] Immram
Het verhaal sluit zich aan bij de keltische traditie van de immram.
[bewerk] Heiligverklaring
Hij werd door de Ierse kerk heiligverklaard op 16 mei. 16 mei werd ook zijn feestdag.
[bewerk] Abdijen en bisdommen
De stichtingen van de volgende abdijen worden aan hem toegeschreven:
- Ardfert
- Seanna Cill (van hier vertrok op op zijn mythische reis)
- Gallerus
- Kilmalchedor
- Brandon Hill
- Blasket-Eilanden
- Inis-da-Druim (Coney-Island)
- Clonfert
De stichtingen van de volgende bisdommen worden aan hem toegeschreven:
- Ardfert
- Annaghdown
[bewerk] Metafoor
Het verhaal kan worden gezien als een metafoor voor de moeilijke geestelijke reis die iedereen in het leven moet doormaken om in het paradijs te komen.
[bewerk] Ontdekking van Noord-Amerika
Het is niet onmogelijk dat hij Noord-Amerika heeft ontdekt. Christoffel Columbus voerde de legende van Sint-Brandaan aan om zijn bewering dat hij via het westen naar Azië was gevaren kracht bij te zetten.
In 1976 lukte het Timothy Severin om met een curragh (het type boot waarmee Brandaan zou hebben gevaren) vanuit Ierland Amerika te bereiken. Het is dus niet onmogelijk.
[bewerk] Populariteit in de Nederlanden
Sint-Brandaan was een zeer populaire heilige in West-Europa in de vroege Middeleeuwen. In de Nederlanden was hij populair tot ver in de late Middeleeuwen.
- Getuige hiervan zijn de vele middelnederlandse handschriften die verhalen bevatten over Sint-Brandaan, zoals Van sente Brandane in het Comburgse handschrift en het Hulthemse handschrift. Deze middelnederlandse verhalen gingen een heel eigen leven leiden, en verschillen soms sterk van de Latijnse originelen.
- De vuurtoren Brandaris op Terschelling is naar Brandaan genoemd.
- De dichter Han van der Vegt publiceerde in 2006 het gedicht Exorbitans als een moderne (sciencefiction) variant op het werk.
[bewerk] Externe links
- De volledige tekst van de Reis van Sint-Brandaan (in het Middelnederlands).
- Een uitgebreidere samenvatting van het verhaal.
- De Navigatio sancti Brendani abbatis (in het Latijn).
