Portaal:Brazilië/Uitgelichte artikels

Maria Ortiz (Vitória, 14 september 1603 – 25 mei 1646) was een dochter van de Spaanse immigranten Juan Orty y Ortiz en Carolina Darico. Deze waren in 1601 in Espírito Santo aangekomen. In de periode van de Iberische Unie stimuleerde koning Filips III namelijk de migratie van Spanjaarden naar Brazilië.

Nadat ze eerder gebieden die meer in het Noorden lagen in bezit hadden genomen, begonnen de Nederlanders in 1624 met de verovering van Salvador en het gebied ten zuiden daarvan. In maart 1625 kwam kapitein Piet Hein aan in Vitória. Deze stad had maar weinig soldaten om voor de verdediging te zorgen.

De regeringszetel van deze stad ligt op een heuvel, in het stadsdeel Cidade Alta. Om hier te komen moest Piet Hein met zijn soldaten de helling Ladeira do Pelourinho beklimmen. De legende zegt, dat toen zij halverwege waren, Maria Ortiz een pan met kokend water over hen heen gooide. Haar buren begonnen toen ook met stokken en stenen te gooien. Maria Ortiz schreeuwde om de aandacht van de soldaten te trekken. Ook wuifde met haar arm waarmee ze een artilleriestuk dat dichtbij stond opgesteld, deed vuren.

Deze verrassingsactie hield de Nederlanders zo lang op, dat de Portugese leider Francisco de Aguiar Coutinho de gelegenheid kreeg zijn verdediging te versterken en de Nederlanders te verdrijven.

Tegenwoordig zijn er in de stad Vitória veel dingen naar Maria Ortiz vernoemd. Zo werden er op de Ladeira do Pelourinho in 1920 trappen gebouwd, die naam Escaderia Maria Ortiz dragen. Ook zijn er een wijk van de stad en een school naar haar genoemd.

Ligging van Paraná in Brazilië

Paraná is een van de 26 deelstaten van Brazilië. De staat heeft een oppervlakte van 199.315 km² en ligt in de regio Zuid. Paraná grenst aan de Atlantische Oceaan, Santa Catarina, Argentinië, Mato Grosso do Sul en São Paulo. Midden 2004 werd het inwoneraantal geschat op 10.135.388. De hoofdstad is Curitiba. Meer dan de helft van het gebied ligt hoger dan 600 meter en slechts 3% beneden de 300 meter. Het klimaat is gematigd.

De economie is deels op landbouw en deels op industrie gebaseerd. In de 17e eeuw werd er een goudader ontdekt, die echter met de goudvondsten in Minas Gerais al snel aan betekenis verloor. Daarna was het gebied dunbevolkt en kwam het in handen van een klein aantal grootgrondbezitters. De komst van de spoorwegen bracht daar verandering in. Vanaf 1850 voerde de plaatselijke overheid een actief kolonisatiebeleid en kwamen er veel Duitse, Italiaanse, Poolse en Oekraïense immigranten die tot economische en sociale groei bijdroegen.

[bewerk]

Getúlio Vargas

Getúlio Vargas (1883–1954) was president van Brazilië van 1933 tot 1945 en van 1950 tot aan zijn dood. Vargas stamde uit een oud en voornaam Braziliaans geslacht uit de zuidelijke deelstaat Rio Grande do Sul. Hij studeerde rechten en oefende tussen 1909 en 1928 verschillende politieke mandaten uit op staats- en federaal niveau. In 1928 werd Vargas president van Rio Grande do Sul.

De militaire junta die na de revolutie tegen de centrale regering in 1930 aan de macht kwam benoemde Vargas tot interimpresident. In 1933 werd hij ook tot president gekozen. Onder hem werd Brazilië een corporatieve staat. Er werd gestreefd naar een brede samenwerking tussen arbeiders en werkgevers. In 1935 kwamen communisten in opstand tegen de regering-Vargas, maar die werd snel onderdrukt. Twee jaar later trok hij alle macht naar zich toe. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hield hij Brazilië aanvankelijk buiten de strijd, maar nadat de relaties met de Asmogendheden verbroken waren verklaarde hij de oorlog aan Duitsland en Italië. In 1944 beloofde Vargas een terugkeer naar de democratie maar het daaropvolgende jaar werd hij tijdens een staatsgreep toch afgezet.

Bij de verkiezingen van 1950 werd Vargas opnieuw tot president gekozen. Hij presenteerde een 10-jarenplan om de economie er bovenop te helpen. Dit werd bekritiseerd door zowel links als rechts en later werden ook de militairen ontevreden over het regime. Zijn aftreden werd geëist. Op 24 augustus 1954 gaf hij aan zich tijdelijk te willen terugtrekken, maar een dag later pleegde hij zelfmoord.

[bewerk]

Serra dos Órgãos

Het Nationaal park Serra dos Órgãos ligt circa 55 km ten noordwesten van Rio de Janeiro, nabij Teresópolis. Het is in 1939 opgericht met als doel het oerbos en de waterbronnen in de regio te beschermen. Het beslaat een gebied van 110 km² en staat bekend om zijn onverwacht oprijzende rotspunten die tot de hoogste punten van het land behoren. De naam is waarschijnlijk afkomstig van Portugese migranten die vonden dat de groep rotstoppen leken op de orgels (órgãos) in Europese kathedralen.

Geologisch gezien zijn de rotsformaties van de Serra dos Órgãos de door erosie vrijgelegde toppen van een gigantisch lichaam van dieptegesteente. De meest geaccepteerde theorie is dat het 60 miljoen jaar geleden omhoog is gekomen gedurende aardbevingen die ervoor zorgden dat ook de Andes ontstond.

Vandaag bieden deze rotsformaties bergsporters uit de hele wereld uitstekende klim- en wandelmogelijkheden. Daarnaast zijn er ook talloze trektochtmogelijkheden.

De flora en fauna is opvallend. De kaneelplant komt hier voor en Passiflora organensis is een in dit gebied endemische passiebloem. De zuidelijke boommiereneter en de poema zijn enkele van de diersoorten die hier in het wild leven.

[bewerk]

Curitiba

Curitiba is de hoofdstad van de staat Paraná en de grootste stad van het zuiden. De regio werd voor het eerst permanent bewoond rond 1630. Twee nederzettingen ontstonden: Nossa Senhora da Luz en Bom Jesus dos Pinhais. Zij zouden samensmelten en in 1693 mocht Nossa Senhora da Luz dos Pinhais zich een dorp noemen. Decennialang was de plaats niet meer dan een rustplaats voor gaúcho's (cowboys) en hun vee op weg van Rio Grande do Sul naar de veemarkten van São Paulo en Minas Gerais.

In 1721 werd de naam veranderd in Curitiba, een verwijzing naar de vele pijnbomen in het gebied. In 1853 werd de staat São Paulo in twee gedeeld en Curitiba, dat in 1842 stadsrechten had gekregen, werd de hoofdstad van het nieuw gevormde Paraná. Vanaf 1867 kreeg Curitiba te maken met immigratiegolven, vooral vanuit Italië, Polen, Duitsland en Oekraïne. In de tweede helft van de 20e eeuw vond een gigantische demografische groei plaats. Hierdoor ontwikkelde Curitiba zich van regionaal centrum tot één van de rijkste steden van het land.

Curitiba is een schoolvoorbeeld van goede stadsplanning. In 1996 werd Curitiba op het congres van stadsplanologen in Istanbul als de meest innoverende stad ter wereld onderscheiden. De stad is ook door de UNESCO aangewezen als modelstad voor de wederopbouw van onder andere steden in Afghanistan. Ondanks alle goede planning heeft Curitiba wel te kampen met een aantal problemen, waaronder dakloosheid en de ontwikkeling van sloppenwijken. De criminaliteit is echter relatief laag.

[bewerk]

cerrado

De cerrado is een savanneachtig gebied in het centrale westen van Brazilië dat ongeveer 20% van het grondgebied van het land beslaat. Er heerst een tropisch savanneklimaat met periodieke droogte. In het regenseizoen valt het overgrote deel van de neerslag. De rest van het jaar kent het gebied een uitgesproken droge periode. Vele van de bomen en planten hebben zich aangepast aan lange droogtes en kunnen bosbranden doorstaan.

Cerrado betekent letterlijk gekruld in het Portugees en de takken van de struiken in dit gebied vertonen vele kronkels en bochten. De cerrado kan onderverdeeld worden in vier verschillende types: campo limpo (volledig open grasland zonder bomen of struiken), campo sujo (grasland met struiken), campo cerrado (open savanne) en cerradão (gesloten savanne of overgangsvorm tussen savanne en oerwoud).

De cerrado heeft een zeer hoge biodiversiteit. Een niet te onderschatten aantal van de voorkomende vogelsoorten zijn endemisch. Zoogdieren zoals de reuzenmiereneter, het reuzengordeldier, de jaguar en de manenwolf leven in de cerrado.

[bewerk]

Een anaconda

De anaconda is een slang uit de familie van de boa's. Na de netpython is het de langste slang ter wereld. Het langste exemplaar mat 8,45 meter. Een volwassen anaconda kan tot 250 kilogram wegen. De kleur is donkergroen met zwarte vlekken; jongere dieren zijn lichter gekleurd en hebben een luipaardtekening of soms een nettekening. De anaconda is levendbarend en kan tot 50 jongen per keer baren.

Deze wurgslang komt voor in Zuid-Amerika, voornamelijk langs het stroomgebied van de Amazone en de Orinoco. De naam komt echter uit het Tamil en betekent olifantendoder. Hij is waarschijnlijk ooit gegeven aan de netpython die in Sri Lanka voorkomt, en wordt nu gebruikt voor deze soort die ongeveer even groot wordt.

Anaconda's eten voornamelijk knaagdieren en vogels. Volwassen exemplaren eten soms kleine kaaimannen en hoefdieren zoals zwijnen en geiten. Jongere dieren eten minder grote zoogdieren, vogels en andere slangen -- ook elkaar. Er zijn enkele berichten gekend van mensen die ten prooi zijn gevallen aan deze slangen.

Jagen doet de anaconda vooral overdag. Dit kan gebeuren op twee manieren, afhankelijk van het gewicht van de slang. Jonge en kleine dieren jagen liefst vanuit een tak of struik, waarbij ze de prooi van boven benaderen en zich op het slachtoffer laten zakken en er omheen kronkelen. Oudere en grotere dieren zijn hiervoor te zwaar en gaan daarom half onder water liggen om hun prooi van onderen te grijpen, het water in te trekken en te wurgen.

[bewerk]

straat in het historisch centrum van Olinda

Olinda is een stad in de deelstaat Pernambuco met een lange koloniale geschiedenis. Tegenwoordig is de stad een toeristische trekpleister. Deels komt dit door het historische centrum, dat als Werelderfgoed vermeld staat op de lijst van UNESCO. Verder trekt de stad veel toeristen door de locale cultuur. In 2006 was Olinda de Culturele Hoofdstad van Brazilië.

Olinda werd gesticht door Duarte Coelho op 12 maart 1537. Door suikerproductie en extractie van brazielhout verkreeg de stad in minder dan twintig jaar een zo grote rijkdom dat het Lissabon naar de kroon steeg. In 1630 namen de Nederlanders de stad in als onderdeel van Nederlands-Brazilië. Zij besloten om hun hoofdstad niet in Olinda te vestigen maar in het nabijgelegen Mauritsstad (het huidige Recife). Daarop haalden zij de rijkdommen uit Olinda weg en staken de stad in brand. Na het vertrek van de Nederlanders bleef de stad lange tijd in de schaduw staan van Recife. Toch kreeg Olinda in 1676 stadsrechten.

Administratief maakt Olinda deel uit van de metropool Recife. Hoewel het historisch centrum relatief veilig is staan de buitenwijken bekend als gewelddadig. Het historisch centrum bestaat uit twee gedeelten. Het eerste is een laaggelegen wijk met smalle keienstraten en gekleurde gevels. Het tweede is de heuvel Alto da Sé van waaruit men een prachtig uitzicht heeft over de kust. De meeste bezienswaardigheden zijn op deze twee plaatsen te vinden.

[bewerk]

De taal, die ook Aikanã heet, is tot op heden nog niet geklassificeerd, omdat het nog niet mogelijk geweest is de relatie met andere inheemse talen te bepalen. De taal heeft 10 klinkers (waarvan 4 nasale) en 16 medeklinkers. Een grammaticale bijzonderheid is dat in de vervoeging van het werkwoord aspecten als grootte, vorm en substantie weergegeven kunnen worden. In elk van de drie Aikanã-dorpen staat een school, die onderhouden wordt door de gemeente Vilhena. In deze scholen krijgen de kinderen onderwijs in het Portugees en het Aikanã. In twee van deze scholen krijgen de kinderen zelfs les in geschreven Aikanã.

Een Aikanã-mythe is die van Kiantô. Dit is een grote slang met de kleuren van de regenboog, die heerst over een wereld van waterwezens. Een andere mythe is dat tijdens een zonsverduistering (Ya imeen: "de dag dat de zon stierf") alle mensen die zich niet in hun huis bevinden, aangevallen kunnen worden door de bosgeesten.

Vroeger tapten de Aikanã vooral rubber, maar hier zijn ze mee gestopt nadat dit product in prijs gedaald is. Tegenwoordig produceren ze handwerkproducten. Ze hebben een vereniging opgericht om het behoud van hun cultuur te bevorderen.

[bewerk]

Gebouw van het Nationaal Congres in Brasilia

Nationaal Congres van Brazilië (Portugees: Congresso Nacional) is de benaming van het tweekamerparlement van Brazilië. Het Nationaal Congres bestaat uit een hogerhuis (Federale Senaat) en een lagerhuis (Kamer van Afgevaardigden).

De Federale Senaat (Senado Federal) telt 81 zetels: drie senatoren voor iedere deelstaat en drie voor het Federaal District (de hoofdstad Brasilia en omgeving) gekozen voor een termijn van acht jaar. Om de vier jaar (tegelijkertijd met de presidentsverkiezingen en de verkiezingen voor de Kamer van Afgevaardigden) dient de kiegerechtigde bevolking een deel van de Senaat te kiezen (tweederde van de zetels, vier jaar later de resterende zetels). Verkiezingen worden op basis van het meerderheidsstelsel gehouden.

De Kamer van Afgevaardigden (Câmara dos Deputados) telt 513 zetels. De leden van de Kamer van Afgevaardigden worden doormiddel van hetstelsel van evenredige vertegenwoordiging gekozen voor een termijn van vier jaar. Naar gelang het inwonersaantal van een deelstaat worden de zetels in de Kamer van Afgevaardigden verdeelt: De deelstaat met de meeste inwoners heeft recht op de meeste zetels, de deelstaat met de ministe inwoners heeft het recht op de ministe zetels. Er zijn wel maxima en minima gesteld: 70 zetels voor de inwoners van de bevolkingsrijke deelstaat en acht zetels voor de minist bevolkingsrijke deelstaat.

De beide kamers van het Nationaal Congres zijn ondergebracht in het gebouw voor het Nationaal Congres in Brasilia. Het gebouw is ontworpen door de architect Oskar Niemeyer in de stijl van de Braziliaanse moderne architectuur.

[bewerk]

Nadat ze eerder gebieden die meer in het Noorden lagen in bezit hadden genomen, begonnen de Nederlanders in 1624 met de verovering van Salvador en het gebied ten zuiden daarvan. In maart 1625 kwam kapitein Piet Hein aan in Vitória. Deze stad had maar weinig soldaten om voor de verdediging te zorgen.

De regeringszetel van deze stad ligt op een heuvel, in het stadsdeel Cidade Alta. Om hier te komen moest Piet Hein met zijn soldaten de helling Ladeira do Pelourinho beklimmen. De legende zegt, dat toen zij halverwege waren, Maria Ortiz een pan met kokend water over hen heen gooide. Haar buren begonnen toen ook met stokken en stenen te gooien. Maria Ortiz schreeuwde om de aandacht van de soldaten te trekken. Ook wuifde met haar arm waarmee ze een artilleriestuk dat dichtbij stond opgesteld, deed vuren.

Deze verrassingsactie hield de Nederlanders zo lang op, dat de Portugese leider Francisco de Aguiar Coutinho de gelegenheid kreeg zijn verdediging te versterken en de Nederlanders te verdrijven.

Tegenwoordig zijn er in de stad Vitória veel dingen naar Maria Ortiz vernoemd. Zo werden er op de Ladeira do Pelourinho in 1920 trappen gebouwd, die naam Escaderia Maria Ortiz dragen. Ook zijn er een wijk van de stad en een school naar haar genoemd.

[bewerk]

Oscar Niemeyer

De Braziliaan Oscar Niemeyer (geboren 1907) is een van de belangrijkste architecten binnen de moderne architectuur. Hij was een pionier in het gebruiken van de mogelijkheden van het gewapend beton. Hoewel hij een aanhanger was van het functionalisme had zijn oeuvre niet de kille en blokkerige uitstraling die door de post-modernisten zo werd bekritiseerd. Door de dynamische vorm en sensuele rondingen van zijn gebouwen wordt Niemeyer soms eerder een beeldhouwer genoemd dan een architect.

Niemeyer is de ontwerper van vele gebouwen in Brazilië, waaronder tientallen in Brasilia, en daarbuiten, zoals het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York. Het Museu de Arte Contemporânea (Museum van de Moderne Kunst) in Niterói wordt door velen als zijn belangrijkste werk beschouwd. In 2003 werd een complex geopend in Curitiba, de hoofdstad van de deelstaat Paraná, waarin onder andere het Museu Oscar Niemeyer is gevestigd.

[bewerk]

Feijoada

Feijoada is een stoofpot van bonen en verschillende soorten vlees. Het is één van de meest typische Braziliaanse gerechten die er zijn, en wordt ook veel gegeten in Angola en Portugal. De naam is afkomstig van het woord feijão dat boon betekent in het Portugees.

De belangrijkste ingrediënten zijn zwarte bonen en varkensvlees. Het gerecht wordt geserveerd met rijst, kool, farofa en sinaasappel. Deze meest typische variatie heet ook wel feijoada carioca, naar de inwoners van Rio de Janeiro.

Naar verluidt is de feijoada van oorsprong een gerecht dat vooral door Afrikaanse slaven werd gegeten. Delen van het varken die door de slavenhandelaren en plantage-eigenaren niet gegeten werden, zoals de oren en de staart, werden door de slaven dankbaar gebruikt om de eerste versies van het gerecht klaar te maken. Door de jaren heen werd het een populair gerecht onder de lagere bevolkingsklasse, en uiteindelijk is het verworden tot het nationale gerecht dat zelfs in de beste restaurants te vinden is.

[bewerk]

Capoeira

Capoeira is een Braziliaanse vecht-dans (dança-luta). Aannemelijk is dat zij haar wortels heeft in de vechtmethoden en de danstechnieken meegenomen door de Afrikaanse bevolking in de tijd van de slavernij in Brazilië. De oorsprong wordt veelal gezocht in ofwel Angola of Mozambique, allebei Portugese koloniën.

Bovenalles is capoeira een spel. Er is geen winnaar en geen verliezer. Wel is vaak snel duidelijk wie het spel het beste beheerst; wie is sneller of creatiever? Wie heeft er meer kennis van de regels? Wie heeft meer ervaring? Capoeira is geen sport; het gaat niet alleen om bewegen. Het is een combinatie van muziek maken, naar muziek luisteren en bewegen en reageren op die muziek. Er worden verschillende instrumenten gebruikt; de berimbau, atabaque, pandeiro, agogo, en reco-reco. Het spel wordt door twee personen tegelijk in een cirkel beoefend. Geestelijke weerbaarheid door snel reageren met tactische bewegingen, het uit balans brengen van degene tegen wie je speelt, zijn het uitgangspunt.

[bewerk]