Dorus Rijkers
Van Wikipedia
'Opa' Dorus Rijkers, ofwel voluit Theodorus Rijkers (28 januari 1847 - 19 april 1928) is één van de bekendste redders van schipbreukelingen uit de Nederlandse geschiedenis. Zijn grootste faam als redder verwierf hij in 1887 met een aantal barre tochten als schipper op een zelfrichtende roeireddingboot van het NZHRM-reddingstation Nieuwediep (Den Helder) naar de Duitse bark Renown. Hij is verder vooral bekend geworden als "de Heldersche Mensenredder", symbool bij wervingsacties voor Nederlandse redders en reddingmaatschappijen.
Dorus Rijkers stamde uit een eenvoudige Heldersche familie en verliet al op zijn twaalfde jaar de school. "Twaalf ambachten en dertien ongelukken" later werd de 20 jarige loopjongen van een kruidenier "vletterman" op een geepvlet.
Al voordat hij in 1886 schipper werd op de roeireddingboot van reddingstation Nieuwediep aan de haven van Den Helder had hij in 1872 met zijn eigen boot vijfentwintig mensen van de gestrande Nederlanse bark Australia gered.Rijkers en zijn bemanning redden de opvarenden en de loods en kregen daarvoor 220 gulden maar de bergers kregen voor de lading koffiebonen en suiker 1300 gulden.
Dorus Rijkers en zijn bemanningen droegen in zijn vijfentwintig dienstjaren bij aan de redding van meer dan vijfhonderd zeelieden totdat in 1911 -op vierenzestigjarige leeftijd- het reddingwerk hem te zwaar werd. Weinig verwonderlijk in een tijd dat de mannen in een roeireddingboot de woelige zee moesten bedwingen die zojuist een groter schip fataal was geworden.
Inhoud |
[bewerk] Opa
De geuzennaam Opa kreeg hij nadat hij als jonge twintiger door een huwelijk met de vissers weduwe Kuipers stiefvader was geworden van zes kinderen, waarvan de jongste acht maanden oud maar er één al snel zèlf kinderen kreeg - vanaf dat ogenblik noemde heel Den Helder hem gekscherend "Opa". Dorus Rijkers zelf werd de vader van een kind; een dochter die hem in zijn oude dag verzorgde.
[bewerk] Dorus Rijkersfonds
Het inkomen van 'gepensioneerde' oud-redders was in het begin van de twintigste eeuw bepaald geen vetpot, dus Dorus had tot ver na zijn zeventigste nog allerlei bijbaantjes nodig om te kunnen overleven en verkocht onder andere een grote gouden eremedaille om een fiets te kunnen kopen.Van de meer dan 500 geredde drenkelingen en de rederijen heeft hij nooit een blijk van waardering ontvangen. Zelf was hij daar overigens vrij lakoniek over en vond dat hij weinig te klagen had.
In 1888 werd Dorus door Koning Willem III na de spectaculaire redding van de in de wanten van de bezaansmast geklommen opvarenden van de Duitse bark "Renown", opgenomen in de Broederschap van de Nederlandse Leeuw. Aan het broederschap was een klein inkomen verbonden.
Desondanks werd in 1923 het Helden der Zee-fonds "Dorus Rijkers" opgezet om geld in te zamelen voor oud-redders en hun nabestaanden. Het fonds was erg actief en creatief in het bedenken van wervingsacties, waarbij de armoede van de bejubelde oud-redders nogal eens wat erg dik werd aangezet. Dit sloeg goed aan bij de Nederlandse bevolking, maar de (K)NZHRM was er niet altijd even blij mee — zij kreeg immers de zwartepiet.Dorus Rijkers werd in de jaren '20 zo bekend dat hij na een verkiezing onder bioscoopbezoekers tot "populairste man van Nederland" werd uitgeroepen.
Bij de diverse wervingscampagnes werd steevast de naam en beeltenis van Dorus Rijkers gebruikt, wat zeker ook heeft bijgedragen aan zijn uiteindelijke grote naamsbekendheid en ongekende populariteit als symbool voor de Nederlandse redders in het algemeen. Het fonds gaf al direct in 1923 een door Levy Grunwald geschreven boekje van 48 pagina's uit getiteld Koning Dorus en zijn blauwe zeeridders, dat zeker heeft bijgedragen aan de beeldvorming over de heldhaftige zeeredders en hun populariteit en voor een extra bijnaam zorgde.
De begrafenis van Dorus Rijkers was een evenement waaraan veel aandacht werd besteed.Deputaties en muziekkorpsen uit het hele land deden de rouwstoet meer dan een kilometer lang zijn. Er werd een inzameling gehouden voor een passend monument op het op het kerkhof onder Huisduinen gedolven graf.
Het Dorus Rijkersfonds bestaat nog steeds, al kunnen de middelen tegenwoordig ook gebruikt worden voor bijvoorbeeld de bouw van een nieuwe reddingboot voor de KNRM.
[bewerk] Motorreddingboot Dorus Rijkers (1923)
Vanaf 1907 zijn de roei- en zeilreddingboten in Nederland zoetjesaan vervangen door steeds meer motorreddingboten (mrb). In 1923 is in Den Helder de mrb "Dorus Rijkers" in gebruik genomen. De in Bremen gebouwde stalen boot heeft een waterverplaatsing van 46,3 ton, een gemiddelde diepgang van 1,38 m en werd aangedreven door een viercilinder Deutz-Brons semi-dieselmotor van 80 pk en bereikte daarmee een maximale snelheid van circa 8 knopen. In 1936 werd de motor geconverteerd tot inspuitdiesel met 100 pk waardoor ook de snelheid nog marginaal toeneemt tot circa 8,25 knopen.
Zij deed dienst in Den Helder als stationsboot tot 1952 en tot 1955 als reserve, waarbij ze onder andere nog ingezet werd bij de watersnood van 1953. Van 1955 tot 1961 was de mrb Dorus Rijkers vervolgens stationsboot van Scheveningen en aansluitend tot 1965 weer reserve. Vanaf die tijd heeft de boot in particulier bezit dienst gedaan als pleziervaartuig (deels op binnenwateren) en voor sportvisserij op zee, tijdelijk ook onder de namen Coen Bot (ooit de eerste schipper van de boot) en Simonszand, maar sinds 1988 draagt ze weer de originele naam Dorus Rijkers. Zij is de oudste Nederlandse motorreddingboot die nog zo goed als helemaal in de oude staat verkeert. Een kleinzoon van één van de oude 'opstappers' heeft de boot in 1995 opgekocht, om haar in een stichting onder te brengen zodat ze helemaal gerestaureerd kan worden. Het is de bedoeling dat ze dienst gaat doen als varende museumboot.
[bewerk] Monument
De dood van Dorus Rijkers op 19 april 1928 was aanleiding een comité in het leven te roepen voor de oprichting van een monument, dat in de persoon van Opa alle zeeredders zou eren. Het duurde nog tot 4 juni 1935 voordat dit Nationaal monument voor het Nederlandse Reddingswezen in de vorm van een carillon met een dertigtal klokken door Koningin Wilhelmina onthuld zou worden. Het plein vlak bij het oude gemeentehuis waar het monument staat heette destijds het Westplein, maar is later hernoemd tot Helden der Zeeplein. In de volksmond wordt het monument ook vaak het "Helden der Zee-monument" of kortweg "het carillon" genoemd. Naar aanleiding van het 175-jarig bestaan van de (voorgangers van de) KNRM is het monument in 1999 gerestaureerd.
[bewerk] Borstbeeld
Later, op 15 juli 1939, kreeg Dorus door een schenking van het Helden der Zee-fonds ook een echt persoonlijk 'monument' in de vorm van een bronzen buste (ontwerp: mevr. I.A.L. van Beek Calkoen) die aanvankelijk vlak voor de opgemetselde zeedijk bij het carillon een onderkomen vond.
Tijdens de tweede wereldoorlog is het beeld ter bescherming verwijderd en in 1950 opnieuw opgesteld, maar nu in één van de Dorus Rijkershofjes vlakbij de oorspronkelijke plek. In 2003 is bovendien nog een tweede afgietsel gemaakt voor gebruik in het Nationaal Reddingmuseum, waar ook de originele gietmallen terecht gekomen zijn.
[bewerk] Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers
In Den Helder is sinds 1981 ook het naar Dorus Rijkers vernoemde reddingmuseum te vinden waar eremedailles en andere persoonlijke voorwerpen van hem en andere redders te bezichtigen zijn. Het museum biedt veel historische informatie over de meer dan 180 jaar roemruchte geschiedenis van het reddingwezen in Nederland en veel gerelateerde maritieme thema's, rijkelijk geïllustreerd aan hand van allerlei materialen waaronder ook een aantal reddingboten, een reddingwagen en veel interactieve elementen in de presentaties, met belevenissen zoals een windtunnel en een aanvaring in de mist. In de museumhaven Willemsoord bij het museum liggen naast andere varende nautische monumenten bovendien nog enkele oude motorreddingboten waar op afspraak nog groepstochten mee gevaren kunnen worden. Het reddingmuseum is onderdeel van het maritiem attraktiepark Cape Holland op de oude Rijkswerf Willemsoord, wat als geheel nog veel meer nautische informatie en vermaak te bieden heeft.
[bewerk] Motorreddingboot Dorus Rijkers (1997)
In 1997 maakte de laatste conventionele motorreddingboot van Den Helder (de Suzanna) plaats voor een moderne en snelle Rigid Inflatable-reddingboot. De boot werd bekostigd uit het Dorus Rijkers-fonds en gaf dus eens temeer gelegenheid om Dorus Rijkers op 'zijn' reddingstation te eren met de vernoeming van een reddingboot.
Deze Dorus Rijkers, die is gebouwd in Hindeloopen, heeft een aluminium romp en opbouw met een opblaasbare rubberen rand die voor meer drijfvermogen zorgt, is uiteraard zelfrichtend en kan onder elk denkbaar weertype uitvaren. Dankzij twee Hamilton-waterjets, elk aangedreven door een 680 pk dieselmotor, bereikt de boot een maximum snelheid van 34 knopen. Met een bemanning van vier kunnen vijfenzeventig geredden aan boord worden genomen. De Dorus Rijkers (II) is in Den Helder inmiddels alweer enige tijd reserve geweest naast de oudere Johannes Frederik van het zelfde type, maar vanaf 2006 is ze weer de operationele boot van het station.
[bewerk] Andere vernoemingen
Behalve de in het oog springende vernoemingen van het Helden der Zee-Fonds, de reddingboten, het reddingmuseum en de vele commerciële uitingen uit het begin van de twintigste eeuw -al dan niet in samenhang met werving voor het fonds- hebben ook vele anderen ervoor gekozen zijn naam te eren met een vernoeming. Zo zijn er in veel Nederlandse gemeenten straten, wegen, pleinen, hofjes, kades enzovoorts naar Dorus vernoemd. Ook is hij behoorlijk populair bij scoutinggroepen en zijn er een basisschool, een pijprokersgilde en zelfs een roos die zijn naam dragen. De oude zeeheld zal dus voorlopig nog niet snel uit ons collectief geheugen verdwijnen.
