Henk Feldmeijer
Van Wikipedia
Johannes Hendrik Feldmeijer (Assen, 30 november 1910 - nabij Raalte, 22 februari 1945) was een Nederlands nationaalsocialistisch politicus.
Inhoud |
[bewerk] Jeugd en vormingsjaren
Zijn oorspronkelijke familienaam Veldmeijer werd in 1915 gewijzigd in Feldmeijer en van zijn beide voornamen gebruikte hij slechts de tweede. Zo werd Johannes Hendrik Veldmeijer tot Henk Feldmeijer. Hij deed eindexamen HBS in 1928, met een eindlijst gevuld met louter negens en tienen. Als student in de wis- en natuurkunde ging hij een veelbelovende wetenschappelijke carrière tegemoet. In 1931 onderbrak hij zijn studie voor militaire dienst. Tijdens zijn diensttijd ontmoette hij een aanvoerder van de pas opgerichte Weerafdeling van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Hij raakte geïnteresseerd in het gedachtegoed van de beweging en hij meldde zich medio 1932 aan als lid. Hij kreeg stamboeknummer 479 toegewezen. Volgens de NSB-statuten gaf het hem, als een van de eerste duizend leden, directe toegang tot de leider ir. A.A. Mussert. Hij gaf in en rond Groningen toespraken over de noodzakelijke daadkracht van een sterke leider, Mussert, en tegen de democratie. Zijn talenten als spreker werden snel herkend en hij kreeg een betaalde baan als propagandamedewerker. Hij maakte lange studiereizen naar Duitsland, waar hij SS'ers sprak, ook bezocht hij Scandinavië en Italië. Nadat hij in 1935 voor zijn kandidaatsexamen gezakt was (mede als gevolg van zijn vele werkzaamheden voor de NSB), gaf hij zijn studie op en werd hij bezoldigd propagandist van de NSB, met standplaats Utrecht. In de jaren 1930-1931 vervulde hij zijn militaire dienstplicht. Hij had zijn opleiding beëindigd als reserve-2e-luitenant van de luchtdoelartillerie. Omdat hij lid van de NSB was, werd hij echter in 1935 ontslagen als reserve-officier.
[bewerk] Ideologische ontwikkeling
In de NSB behoorde Feldmeijer tot de 'volkse' groep rond F.E. Farwerck. Deze trachtte het Germaanse verleden van Nederland te cultiveren. Mede hierdoor ontwikkelde deze groep zich tot verbreider van racistische denkbeelden. Toen reeds trad Feldmeijer in verbinding met Duitse SS-kringen, buiten medeweten van de NSB-leiding. Hij kon uiteindelijk net als mr. M.M. Rost van Tonningen gerekend worden tot de 'volkse' richting binnen de NSB. Hij speelde een belangrijke rol in de radicalisering van de NSB. De 'volksen' die binnen de NSB in 1935 aan invloed wonnen, waren Germaans en pro-Duits georiënteerd. Zij ontleenden hun ideeën voor een groot deel aan de racistische en antisemitische bloed-en bodem theorie van de NSDAP. De 'volkse' beweging idealiseerde het boerenbestaan, het verleden van de 'germaanse voorvaderen'. De aanhangers ervan deden hiernaar wetenschappelijk onderzoek. Feldmeijer bekleedde vanaf 1937 een belangrijke bestuursfunctie binnen de organisatie Der Vaderen Erfdeel (vanaf 1940: Volksche Werkgemeenschap), de volks-culturele groep die het onderzoek uitvoerde. Uitgangspunt was de herontdekking van het volkse bewustzijn, waarbij het doel was dat de vreemde elementen in de samenleving moesten worden gescheiden van de volkseigene. De Nederlanders dienden te beseffen dat hun cultuur 'in grond en wezen Germaansch' was. Hiermee werd een belangrijke stap in de richting van de SS-ideologie gezet. Feldmeijer voelde zich sterk aangetrokken tot de ideologie van de SS, maar kon zich in Nederland slechts op de achtergrond wijden aan deze politieke overtuiging. Binnen de NSB werd het uiten van de SS-gedachten weinig gewaardeerd.
In de herfst van 1937 werd hij gedwongen het Utrechtse hoofdkwartier van de NSB te verlaten omdat hij, als gevolg van de deelname aan intriges binnen de NSB, in conflict met de leider ir. A.A. Mussert was geraakt. Hij werd tot districtsleider van Salland gemaakt. In augustus 1939 kreeg hij, dankzij de interventie van mr. M.M. Rost van Tonningen, opnieuw een belangrijke functie; hij werd leider van de Mussert-Garde. Feldmeijer zette deze paramilitaire organisatie van enkele honderden leden geheel als imitatie van de SS op. In de periode eind 1939 tot begin 1940 reisde hij enkele keren naar Berlijn om de Duitsers te adviseren betreffende de Nederlandstalige uitzendingen van Radio-Bremen. Op 3 mei 1940 werd hij op last van de regering geïnterneerd in fort Ooltgensplaat. Hij verbleef daar in het gezelschap van Rost van Tonningen. Enige tijd later werd hij via België naar Frankrijk vervoerd. Op 30 mei 1940 werd hij door Duitse troepen in Calais in vrijheid gesteld. Op 2 juni arriveerden Feldmeijer en Rost van Tonningen in Den Haag, waar hen een grootscheepse ontvangst ten deel viel. Diezelfde avond werd Rost van Tonningen uitgenodigd voor een bespreking met Himmler en Seyss-Inquart over de nazificatie van Nederland. Daarin werd onder meer gesproken over de oprichting van een Nederlandse afdeling van de SS. Enkele dagen later stelde Rost van Tonningen Feldmeijer voor aan Rauter, die meteen onder de indruk was van het enthousiasme, het charisma en de intelligentie van de jonge Nederlander.
[bewerk] De Nederlandsche SS
Op 11 september 1940 werd hij (met als titel: Voorman) belast met de oprichting en leiding van de Nederlandsche SS. Slechts onder zware Duitse druk was Mussert akkoord gegaan met de oprichting van dit orgaan. In totaal heeft de Nederlandsche SS (waarvan de naam op 1 november 1942 werd gewijzigd in Germaansche SS in Nederland) ongeveer 4000 leden geteld. De organisatie heeft altijd een tweeslachtig karakter gekend: aan de ene kant een onderdeel van de NSB, maar aan de andere kant behorend bij de Duitse SS. Mussert zag natuurlijk het liefste de ene zijde van de medaille. In de praktijk voerde de andere zijde de boventoon: Voorman Feldmeijer erkende in feite slechts de Reichsführer-SS Himmler en diens vertegenwoordiger in Nederland, Hanns Albin Rauter als superieuren. Feldmeijer heeft steeds krachtig gestimuleerd dat de leden van de Nederlandsche SS zouden bijdragen aan de Duitse oorlogsvoering. Zelf heeft hij als onderofficier tweemaal frontdienst gedaan: in april-mei 1941 als kanonnier in de Leibstandarte Adolf Hitler tijdens de veldtocht in Joegoslavië en Griekenland en van juni 1942 tot maart 1943 als 'Flak Geschützführer' (commandant van een stuk luchtdoelgeschut) in de SS-divisie Wiking aan het Zuid-Russische front. In het najaar van 1941 volgde hij een militaire training in de SS-Schule Avegoor in Ellecom. Hij werd onderscheiden met het IJzeren Kruis tweede klasse, het Sturmabzeichen en het Verwundetenabzeichen in zwart. In maart 1943 kreeg hij de rang van Standartenführer (kolonel) in de Allgemeine SS, in maart 1944 - nadat hij een officiersopleiding succesvol had doorlopen - bovendien die van Hauptsturmführer (kapitein) der Waffen-SS.
[bewerk] Strijd met de NSB
Het politieke belang van Feldmeijers werk tijdens de bezetting is gelegen in het feit dat hij binnen de NSB optrad als voornaamste woordvoerder van de SS-richting. Deze streefde naar volledige integratie van Nederland in een Groot-Germaans Rijk. Dit in schrille tegenstelling tot Mussert, die zijn kaarten had gezet op een Germaanse Statenbond. Deze tegenstelling werd ook vaak als die tussen de 'volksen' en de 'staatsen' gekarakteriseerd. De Duitse bezetter zag Feldmeijer als een gewillig instrument om Mussert en zijn politieke ambities klein te krijgen. Rauter heeft in 1943 zelfs overwogen om Feldmeijer de plaats van Mussert te laten innemen als leider van de NSB. In mei 1943 kwam het uiteindelijk tot een openlijke botsing tussen de NSB-leiding en de Germaansche SS in Nederland. Voor de buitenwacht werd dit conflict (onder Duitse druk achter de schermen) bijgelegd door een gemeenschappelijk optreden van Mussert en Feldmeijer tijdens een bijeenkomst op 22 juni 1943 in de Haagse Dierentuin. In de praktijk echter waren nadien alle banden tussen de NSB en de Germaansche SS verbroken.
[bewerk] Oorlogsmisdaden en einde
Feldmeijer was (in tegenstelling tot Mussert) een voorstander van represailles voor aanslagen van de verzetsbeweging tegen NSB'ers. Op aanwijzing van Rauter leidde Feldmeijer in de maanden september tot november 1943 het 'Sonderkommando-Feldmeijer', dat minstens 20 represaille-moorden pleegde. Onder de naam Silbertanne Aktion is deze treurige episode de geschiedenisboeken ingegaan. In februari 1945 werd hem het commando opgedragen van een bataljon van de Landstorm Nederland. Op weg naar zijn frontbestemming werd zijn auto op 22 februari 1945 in de buurt van Raalte door een geallieerd jachtvliegtuig beschoten. Hierbij werd Feldmeijer (inmiddels tot Standartenführer der Germaansche SS en Hauptsturmführer der Waffen-SS bevorderd) dodelijk getroffen. Na opgebaard te zijn geweest in paleis het Loo, werd hij enige dagen later op de begraafplaats Esserveld in de gemeente Groningen begraven. Feldmeijers belang wordt onderstreept door een telexbericht dat Himmler na Feldmeijers dood zond aan Rauter:
- Over de dood van Feldmeijer ben ik zeer bedroefd. Brengt u alstublieft aan zijn vrouw mijn hartelijke deelneming over. Feldmeijer was in mijn ogen een absolute toekomst man. De heer Mussert hoeft u mijn deelneming niet over te dragen. Die heeft immers nooit geweten wat hij aan Feldmeijer had.
[bewerk] Oordeel
Feldmeijer is niet vanuit theoretische overwegingen tot het nationaalsocialisme gekomen. Veeleer was zijn hang naar een actief en 'heroïsch' leven hiervoor doorslaggevend. De 'harde' soldateske levenshouding, die hij zichzelf oplegde, cultiveerde hij ook als spreker en in zijn - weinige - publicaties: korte afgebeten zinnen, krachtige uitdrukkingen etc. Ondanks zijn fanatisme was hij echter geenszins een asceet. Hij bleek een genotzuchtig man, die van zijn positie tijdens de bezetting materieel ruim profiteerde en soms zelfs niet bestand was tegen de verleiding om hem voor de Nederlandsche SS toevertrouwde gelden ten eigen bate aan te wenden. Zijn superieuren waren op de hoogte van deze karakterzwakte en dat zal wel de hoofdreden zijn, dat er in 1943 niets gekomen is van een verdringing van Mussert door Feldmeijer.
[bewerk] Externe link
[bewerk] Geschriften
- 1935: Wij, de jeugd (brochure)
- diverse artikelen in Nieuw Nederland, maandblad voor economie, staatkunde en cultuur
- diverse artikelen in Storm, blad der Nederlandsche SS
| {{{afb_links}}} | Zie ook: | {{{afb_rechts}}} | {{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
|
