Hertogdom Bourgondië
Van Wikipedia
Het hertogdom Bourgondië was tussen 880 en het begin van de vijftiende eeuw een in hoge mate zelfstandig gebied binnen het Franse rijk.
Inhoud |
[bewerk] Ontstaan van het Hertogdom Bourgondië
Na de nederlaag van Gundomar II tegen Lotharius en Childebert in 534 werd het voormalige koninkrijk Bourgondië een deel van het Frankische Rijk. Het behield wel een aparte status, want de oude wetten van het land bleven van kracht. Langzaamaan verwaterde het onderscheid tussen Franken en Bourgondiërs en assimileerden beide volken geleidelijk in de omringende Latijnssprekende bevolking. Dit Bourgondische deel van het Frankische Rijk situeerde zich in de hele Rhônevallei, voornamelijk de huidige regio's Rhône-Alpes en Provence-Alpes-Côte d'Azur. Bij het Verdrag van Verdun viel het westelijke deel van Bourgondië in West-Francië en het oostelijke deel in het Middenrijk.
Het noord-westelijke of "Franse" deel van Bourgondië werd een hertogdom onder de Franse kroon in 880, toen de Franse koning Karel II de titel van Hertog van Bourgondië aan zijn zwager Richard van Autun schonk. Deze lijn hield stand tot 1004, toen Bourgondië werd geannexeerd door Hendrik I. De laatste hertog, Otto-Willem, had geen zonen. Bourgondië werd in naam weer onafhankelijk in 1032, toen Hendrik de titel schonk aan zijn broer Robert I Capet.
[bewerk] Huis van Valois
Het Huis van Capet eindigde met de dood van Filips I van Bourgondië in 1361, die geen kinderen naliet. Karel de Slechte, koning van Navarra claimde nu de titel, maar dit was onacceptabel voor Frankrijk: Navarra steunde Engeland in de nu woedende Honderdjarige oorlog tussen Engeland en Frankrijk. De Franse koning Jan II schonk de titel aan zijn zoon Filips de Stoute, waarmee het huis van Valois begon.
Onder Filips en diens zoon Jan zonder Vrees werd Bourgondië een bedreiging voor de Franse troon. Karel VI, kleinzoon van Jan II, was waanzinnig, en Filips claimde nu de Franse troon. Zijn voornaamste tegenstrever was Lodewijk van Orléans, een jongere broer van Karel VI. In 1407 vermoordde Jan zonder Vrees Lodewijk, en alhoewel Jan absolutie verkreeg van Karel VI, waren de relaties niet hersteld.
De Engelse koning Hendrik V sloot in het geheim een verbond met Jan zonder Vrees, en bij de slag bij Agincourt waren Bourgondische troepen afwezig. Het Franse leger werd vernietigd. In 1418 veroverden Bourgondische troepen onverwacht Parijs, maar de dauphin Karel VII wist te ontsnappen. Karel de Waanzinnige werd door Bourgondië onder druk gezet om niet Karel VII, maar de zoon van Hendrik V als troonopvolger te erkennen. Hiermee werd de troon van Frankrijk aan Engeland vergeven.
In 1419 werd Jan zonder Vrees op 10 september vermoord door troepen van de dauphin, maar dit kon niet voorkomen dat op 6 november 1429 niet Karel VII, maar de jonge Hendrik VI van Engeland de Franse troon kreeg. Jans zoon Filips de Goede was nu hertog van Bourgondië, en met diplomatieke zetten wist deze zowel de vrede te bewaren met de troepen van de dauphin en Engeland. Filips wist zijn rijk uit te breiden met delen van de Lage Landen. Tegen 1451 omvatte het Bourgondische gebied de Lage Landen met uitzondering van Friesland, Gelre, Brabant-Limburg, en uiteraard ook zonder Luik en een aantal kleinere gebieden die nooit tot de Zeventien Provinciën behoord hebben. Gelre en Brabant-Limburg waren toen al vazallen en ook Luxemburg kwam onder Bourgondische controle, en in het huidige Frankrijk ook Artesië, Picardie, delen van Lotharingen, naast uiteraard het oude kern-Bourgondië. De hertogen waren nu op het toppunt van hun macht.
Onder Filips zoon Karel de Stoute werd de Bourgondische macht gecentraliseerd in de rijke en economisch belangrijke Lage Landen, nadat in 1406 ook Brabant-Limburg definitief in Bourgondische handen overging na de dood van hertog Jan IV van Brabant. De hoofdstad van het rijk werd naar Brussel verplaatst. Karel probeerde zijn bezittingen nog verder uit te breiden met diplomatieke en militaire middelen. Dit verliep aanvankelijk zeer voorspoedig maar in 1477 sneuvelde Karel in de Slag bij Nancy tegen Lotharingen en Zwitserland. Frankrijk maakte van de gelegenheid gebruik om grote delen van het rijk, waaronder Bourgondië zelf, in te lijven.
[bewerk] Bestuursorganen
Met Filips de Goede begon een Bourgondische centralisatiepolitiek. Er werd een eenheidsmunt ingevoerd en de centrale instellingen werden uniform voor alle gewesten. Naast de vorst was er een Hofraad die zijn persoonlijk adviesorgaan was. Deze hofraad kreeg geleidelijk aan ook politieke macht. De Rekenkamer waakte over de financiën en de Grote Raad van Mechelen kreeg de rechterlijke macht. Om deze functies in te vullen werd gebruikgemaakt van ambtenaren.
[bewerk] Nadagen
Karels dochter Maria van Bourgondië was nu erfgename van de Lage Landen, en haar hand werd door velen gezocht. De Franse koning Lodewijk XI hoopte dat zij zou huwen met zijn zoon Karel, om zo ook de Lage Landen in te kunnen lijven. Maar Maria trouwde in 1477 met de Oostenrijkse aartshertog Maximiliaan. De Bourgondische landen, zonder Bourgondië zelf, kwamen in Habsburgs bezit. Het Habsburgse Bourgondië, dat wil zeggen: de Bourgondische Nederlanden en, vanaf 1493, ook Franche-Comté, later gezamenlijk de Bourgondische Kreits van het Heilige Roomse Rijk, zou in 1543 ook Gelre en Friesland verwerven, waarmee de Zeventien Provinciën onder één heerser kwamen.
In naam bleef Bourgondië bestaan, maar het zou geen belangrijke rol meer spelen; het werd de oude provincie en huidige regio Bourgogne
