Jabzandamba
Van Wikipedia
De Jebtsundamba Koetoektoe (of Bogd Gegen) is het hoofd van de Gelugpa-traditie binnen het Tibetaanse boeddhisme in Mongolië. Bogd Gegen laat zich vertalen met iets in de trant van Schitterende Heiligheid.
Inhoud |
[bewerk] Zanabazar
De eerste Mongoolse Jebtsundamba ( en eerste Bogd Gegen ) was Zanabazar (1635-1723), een achterkleinzoon van Altan Khan, die in de 16de eeuw een belangrijke rol speel bij de herintroductie van het boeddhisme bij de Mongolen. Op basis van die relatie stamt Zanabazar ook in een rechte lijn af van de grote khans van de Mongolen (Dzjengis Khan, Ögedei Khan en Koeblai Khan) Oorspronkelijk was Zanabazar een volgeling van de Sakya-orde van het Tibetaanse boeddhisme. Tijdens zijn eerste bezoek aan Tibet in 1650 proclameerde de toenmalige vijfde Dalai Lama dat Zanabazar een reïncarnatie was van de beroemde leraar en historicus Taranatha, die in 1634 in Mongolië was overleden. Daarnaast weet hij Zanabazar te bekeren tot de Gelugpa-traditie.
Taranatha zelf werd verondersteld de 15de reïncarnatie van een wezen, de Jebtsun Dampa, te zijn. In de traditie gaat de lijn van de Jebtsun Dampa terug naar de tijd van de Boeddha zelf. De eerste reïncarnatie van de Jebtsun Dampa zou ca. 2500 jaar geleden een discipel van de Boeddha zijn. Zanabazar wordt dan de 16de reïncarnatie van de Jebtsun Dampa. Op deze wijze weet de Dalai Lama de reïncarnatielijn van de Jebtsun Dampa in de Gelugpa-traditie te incorporeren en daarnaast de Gelugpa in een positie te brengen om in Mongolië onder het leiderschap van Zanabazar de dominante religieuze machtsfactor te worden. In veel – ook Mongoolse - geschiedschrijving over dit onderwerp begint de nummering van de Jebtsundampas toch met Zanabazar als de eerste.
[bewerk] Volgende Bogd Gegens
Alleen de reïncarnatie direct na Zanabazar, Lusandanbidonme, (1724-1757) was ook Mongools. Vanaf eind 17de eeuw was ook het gebied dat nu de republiek Mongolië is onderdeel gemaakt van het Chinese keizerrijk. In 1691 hadden de Khalkha waartoe ook Zanazabar behoorde zich onderworpen aan de Qing keizer Kangxi. In 1756 komen enkele Mongoolse prinsen in opstand tegen de Chinese overheersing. Dat verzet wordt snel gebroken. De toenmalige Bogd Gegen slaagt erin om zelf buiten het conflict te blijven, maar wordt wel gedwongen toeschouwer te zijn bij de executie van zijn jongere broer.
De Qing-keizer Qianlong besluit hierna ieder risico van een alliantie tussen mogelijk toekomstig Mongools verzet en een wellicht charismatische autochtoon Mongoolse Jebtsundamba uit te sluiten en beveelt dat toekomstige reïncarnaties voortaan alleen nog in Tibet gevonden zullen worden.
De volgende 6 Jebtsundambas zijn dan ook allen Tibetanen. De laatste daarvan roept zich in 1911 na de val van de Qing-dynastie uit tot keizer van een onafhankelijk Mongolië en neemt de titel Bogd Khan aan. In 1921 wordt de feitelijke macht in Mongolië overgenomen door de Mongoolse communistische partij. De laatste Bogd Gegen mag tot aan zijn dood in 1924 met beperkte bevoegdheden formeel staatshoofd blijven.
[bewerk] Opvolger van de Bogd Khan
Na zijn dood vinden enkele lama’s al snel een nieuwe reïncarnatie. Dat stuit echter op bezwaren bij de partij. Die kan zich ook baseren op het historische feit, dat in het verleden de acceptatie van een nieuwe reïncarnatie van de Jebtsundamba niet alleen een zaak was van de hierarchie binnen het georganiseerde Mongoolse boeddhisme. Zeker vanaf de derde Bogd Gegen moest een reïncarnatie uitdrukkelijk gelegitimeerd worden door het wereldlijk gezag van de Mantsjoe-keizer. Het Centraal Comite van de partij besluit dat er onvoldoende gronden zijn om de gevonden reïncarnatie kunnen accepteren. Op eenzelfde wijze slaagde de Kwomingtang er in de verkiezing van de tiende Panchen Lama te sturen.
De communistische partij- formeel atheïstisch – is nog niet machtig genoeg om een zoektocht naar een Jebtsundampa volstrekt te verbieden. Het wil echter ook niet gelijk het tactische voordeel opgeven om het georganiseerde Mongoolse boeddhisme voorlopig zonder geestelijk leider te laten. Het Centraaal Comite suggereert daarop om de kwestie voor te leggen aan de Dalai Lama. Dat zou een procedure kunnen worden die men zeer lang zou kunnen rekken. Er blijft echter onrust in het land bestaan.
In 1926 neemt het partijcongres uiteindelijk een verklaring aan waarin handig gebruik wordt gemaakt van enkele elementen uit het Mongoolse volksgeloof. Het was een traditie geworden dat na de dood van een Jebtsundamba er geruchten gingen circuleren dat deze niet meer wedergeboren zou worden. Een tweede element uit het volksgeloof was, dat de ooit laatste reïncarnatie in de lijn van de Jebtsundampas de mythische generaal Hanamand zou zijn uit het even mythische rijk van Shambala.Het partijcongres neemt de volgende verklaring aan:
De Jebtsundampa Koetoektoes verdienen grote waardering voor hun inzet voor de Mongoolse religie en staat(...) De 8ste Incarnatie heeft Mongolië bevrijd van de Chinese overheersing en heeft de basis gelegd voor de vorming van een staat en heeft die gekoesterd en beschermd(...) Hij (...) toonde uiteindelijk zijn eigen vergankelijkheid aan en overleed. Er is een traditie dat na de 8ste Incarnatie hij niet meer gereïncarneerd zal worden, maar daarna wedergeboren zal worden als de Generaal Hanamand uit het rijk van Shambala. Er is daarom geen reden over te gaan tot de installatie van de 9de Incarnarnatie. Desalniettemin, vele van zijn onontwikkelde volgelingen zijn met hun vlezige ogen en dom onbegrip onmachtig dit te begrijpen. Er wordt daarom besloten dat het nieuw te kiezen Centraal Comité deze kwestie zal oppakken en voorleggen aan de Dalai Lama.
De kwestie is nooit aan de toenmalige 13de Dalai lama voorgelegd.
De acht Bogd Gegens van Mongolië. De vijfde tot en met de achtste Bogd Gegen zijn geselecteerd via de procedure met de Gouden urn
- Zanabazar (1635-1723), geboren in Mongolië, zoon van Gombodjori, hoofd van de Tusheti-stam van de Kalkha.
- Lusandanbidonme (1724–1757) geboren in Mongolië, zoon van Dondub ( de zoon van een neef van Zanazabar).
- Ishüvdennyam (1758–1773) geboren in Tibet
- Luvsanbanchujigmedjamts (1775–1813) geboren in Tibet, neef van de 7de Dalai Lama
- Luvsantsültemjigmeddorj — (1815–1842) geboren in Tibet
- Luvsanbaldanbijantsan — (1842–1847?) geboren in Tibet
- Choijibanchugprinleijamts (1850–1868) geboren in Tibet
- Luvsanchoijinimadanzinbanchug (1870–1924) geboren in Tibet
[bewerk] Jampal Namdrol Chokye Gyaltsen
Jambalnamdolchoijijantsan- Jampal Namdrol Chokye Gyaltsen – werd door de 14de Dalai Lama in 1991 als de huidige reïncarnatie van de Jebtsundamba erkend. Hij leeft in het ballingsoord Dharamsala in India in de omgeving van de Dalai Lama. Hij heeft vaak uitgesproken zo spoedig als omstandigheden het mogelijk maken zich weer in Mongolië te willen vestigen. Ondanks het feit dat Mongolië sinds 1991 een democratisch land is, heeft hij dat voornemen tot op heden nog niet uitgevoerd.
[bewerk] Bronvermelding
Noot en literatuur.
- C.R. Bawden , The modern history of Mongolia, ISBN 0 7103 0326 2
- Peter C. Perdue , China marches West; The Qing Conquest of Central Eurasia ISBN 0 674 011684-x
Externe links
- Online biography of Zanabazar, the first Khalkha Jebtsundampa http://www.zanabazar.mn./Life/zanabazar.html
- Offical website of His Holiness , the Ninth Khalkha JestunDampa Rinpoche http://community.palouse.net/lotus/khalkhabio.htm
