Jacob van Heemskerck
Van Wikipedia
Jacob van Heemskerck (gedoopt, Amsterdam, 1 maart 1567 - 25 april 1607) was een Nederlands zeevaarder en admiraal.
Hij was de zoon van Hendrick Cornelis van Beest van Heemskerck, een zeilmaker te Amsterdam van verlopen adel. De familie had geen adellijke pretenties meer; Hugo de Groot beschrijft Jacob als in gelaet en kleedingh t'eenemael borgherlijck. In zijn jeugd bezocht hij de Amsterdamse zeevaartschool van Robert Robertz. In 1595 deed hij mee aan de tweede reis van Willem Barentsz als "commies van de koopmanschappen" samen met zijn collega Jan Huyghen van Linschoten. Hij was ook aanwezig op Barentsens derde en laatste reis (1596-1597) die eindigde in de beroemde Overwintering op Nova Zembla. Van Heemskerck vestigde zijn naam door leiding te geven aan de terugkeer.
In 1598 reisde hij voor de eerste keer naar Indië onder admiraal Jacob van Neck, aanvankelijk als commies maar later als viceadmiraal. Hij opende de handel op Ambon en Banda. In mei 1600 teruggekeerd, voer hij midden 1601 opnieuw uit naar Indië, naar Bantam, nu als admiraal van een vloot van acht schepen. Tijdens deze twee Indische tocht behaalde hij de meeste winst door een rijk Portugees schip buit te maken, de kraak Santa Catharina (1603). Toen hij in juli 1604 terugkeerde kreeg hij een prijsgeld van 31.000 guldens en 500 gulden voor het laten maken van een gouden erebeker.
In 1605 huwde hij, maar zijn vrouw en eerste kind stierven nog datzelfde jaar. Hij was samen met Petrus Plancius al bezig plannen te maken voor een derde reis naar de Noordelijke IJszee, toen hem januari 1607 door landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt aangeboden werd bevelhebber te worden van een oorlogsvloot die een preventieve aanval moest uitvoeren tegen de Spaanse vlootopbouw. Van Heemskerck gaf te kennen dat hij geen bezoldiging wilde maar eiste wel 10% van het prijsgeld als dat de tegenwaarde van vijf ton goud te boven zou gaan. Dit aanbod viel heel slecht bij de Staten-Generaal maar na veel gemor ging men er op 5 februari toch op in. Na gedegen voorbereiding door Van Heemskerck verzamelden de eskaders zich bij Wight om op 29 maart met 24 oorlogsschepen te vertrekken. Op 25 april overviel hij de Spaanse vloot tijdens de Slag bij Gibraltar; de armada werd vernietigend verslagen maar Van Heemskerck sneuvelde reeds door het tweede schot van het Spaanse vlaggeschip.
De heldendood leidde, voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis, tot een ware verering als zeeheld. Hij kreeg een praalgraf in de Oude Kerk van Amsterdam, met als grafschrift deze regels van Pieter Cornelisz. Hooft:
- Heemskerck, die dwers door 't ys int t'yser dorste streven,
- Liet d'eer an t'land, hier t'lyf, voor Gibraltar 't leven
Het Rijksmuseum toont nog het harnas waarin hij viel.
[bewerk] Literatuur
- J.C.M.Warnsinck, 1941, Twaalf Doorluchtige Zeehelden.
