Jellinge
Van Wikipedia
De Jellinge stijl is de naam van decoratieve vikingstijl die voorkomt op een zilveren beker gevonden in een viking graf en een steen die diende als monument bij hetzelfde graf. Beide objecten komen uit het Deense plaatsje Jelling, waar dus de naam vandaan van de stijl vandaan komt.
Deze beker is gevonden in het graf van de ouders van Harald Blauwtand, respectievelijk Gorm de Oude en zijn vrouw Thyre. De steen is opgericht door Harald Blauwtand als grafmonument bij dit graf. Het graf is een grote tumulus met daarin de resten van Gorm en waarschijnlijk heeft het ook de resten van zijn vrouw Thyre bevat. Het graf is in de oudheid al geplunderd en gedeeltelijk verwoest door een iets later aangelegde zuidelijke tumulus. Deze zuidelijkere tumulus is mogelijk als cenotaaf door Harald voor zijn ouders opgericht, of misschien bedoeld voor Harald zelf. Duidelijk is wel dat er geen menselijke resten of tekenen van begraving zijn aangetroffen in deze zuidelijke "graf" heuvel.
Een interessante anekdote bij de Jellinge vikingstijl is, dat de stijl oorspronkelijk Jelling genoemd was, naar de plaats, maar door een misspelling werd de naam Jellinge in de wereld geholpen en deze wordt tegenwoordig in de archeologie als de standaard naam voor de stijl gebruikt. gebruikt.
Inhoud |
[bewerk] De kenmerken van de stijl
Typisch voor de Jellinge stijl is dat de aanwezige dierlijke figuren en profile zijn weer gegeven. Ze hebben vaak heraldisch aandoende poses en gaan niet zozeer op in de decoratie, wat bij andere vikingstijlen vaak wel het geval is. Ze worden niet binnen een kader geplaatst, maar het kader lijkt meer om de dieren heen geplaatst te zijn, waardoor ze vrijer en meer op zichzelf komen te staan.
Doordat de dieren van deze zijkant bekeken worden is ook de (meestal) open bek met gekrulde lip duidelijk te zien. Deze lip is een één van de belangrijke kenmerken van de Jellinge stijl en is niet terug te vinden bij de andere stijlen. Naast deze typische lip bij de dierenkoppen zie je vaak lange zogenaamde pigtails bij dieren in de Jellinge stijl. De pigtails zijn een soort staartjes op het hoofd, al zou ik het eerder als een hoorn of gewei achtig element benoemen. Deze staarten op het hoofd kunnen vrij lang zijn en zelfs om het lichaam heen krullen. Soms hebben de hoofden onder de kin ook een hangend vel, die ook weer om het lichaam heen kan krullen, maar dit element is niet altijd aanwezig.
De grijpende dierenpoten die bij andere stijlen vaak voorkomen ontbreken bij de Jellinge stijl, bij de Jellinge stijl zijn de poten meestal open en hebben ze een u vorm, zonder bijvoorbeeld het lichaam of het kader vast te grijpen. De heupen van de beesten in Jellinge stijl zijn vaak gekruld, wat doet denken aan de kunst uit van de Britse eilanden.
De Jellinge stijl doet ook rustiger aan dan de andere viking stijlen, door de al eerder genoemde heraldische poses, de grotere symmetrie en doordat de dieren minder in een kader "gepropt" lijken. Er wordt ook minder gebruikgemaakt van kleine kronkelende dierachtige motieven, maar meer van grotere lintachtige wezens, die ook beter als dieren te herkennen zijn. De dieren zijn meestal met een soort S achtige curve neergezet, hebben soms een ladderachtig patroon in hun lichaam en een dubbele contourlijn.
Deze dieren zijn zoals gezegd vrij lint- of slangachtig en minder abstract dan de dieren in veel voorgaande stijlen, maar het is absoluut nog geen natuurlijke weergave. De meeste dieren hebben ledematen, maar vertonen desondanks de lint- of slangachtige kenmerken. Een verdikking die de heupen aangeeft is meestal niet te herkennen, wat tegenovergesteld is aan de Borre-stijl, waarbij heupen vaak benadrukt werden.
[bewerk] Typische vondsten in de Jellinge stijl
Hieronder heb ik een drietal vondsten opgesomd die in mijn ogen een goed idee geven van typische kenmerken van de Jellinge stijl.
[bewerk] De tortoise broche uit Morberg, Noorwegen
Deze broche is in de Jellinge stijl, de lint vormige dieren zijn hier één van de typische kenmerken van de Jellinge stijl. Duidelijk te zien is het ladder patroon in de lange lichamen die door elkaar krullen en met de koppen in het midden bij elkaar komen. Op het achterhoofd van de koppen zijn de zogenaamde vellen of lobben te zien, deze kronkelen verder over de broche en zijn kenmerkend voor de Jellinge stijl.
[bewerk] De broche uit Ostra Herrestad, Zweden
Deze broche is ook een voorbeeld van een broche in de Jellinge stijl. De gekrulde lippen op die koppen van de dieren ontbreken, mogelijk door invloed van de Borre stijl, maar de lintvormige lichamen zijn erg verwant aan de lichamen van de beesten op de Jellinge beker. De totale compositie van de gekrulde lichamen is symmetrischer en oogt minder druk dan veel voorgaande stijlen. In veel onderdelen van deze broche is ook goed de S-curve terug te vinden.
[bewerk] Het houten paardentuig van Sollested, Denemarken
Deze boog is er één van een paar dat gevonden werd in Sollested op het eiland Fyn. Veel van de kenmerken van de Jellinge stijl zijn hier goed te zien. Bij de verschillende en profile weergegeven dierkoppen zijn de open bekken en typische gekrulde lippen duidelijk zichtbaar. De zogenaamde pigtails of huidlobben op het achterhoofd zijn ook hier aanwezig bij de middelste dierfiguren. Deze lobben leiden een eigen leven en krullen weer om de lichamen heen. De dierfiguren in het midden hebben ladder motieven in hun lintvormige lichaam en ze staan met de koppen van elkaar af, beide in een soort “heraldische” pose. Door dit soort symmetrie straalt de decoratie ook meer rust uit dan veel van de andere vikingstijlen.
Mooi te zien is ook het imitatie filigraan werk dat ook al in de Borre stijl voorkwam.
[bewerk] Een gecompliceerde stijl
Lastig aan de Jellinge stijl is dat de stijl een grote verscheidenheid representeert. Binnen de stijl is er veel verschil te zien wat al dan niet samenhangt met de staat van de vondst en het vakmanschap van de maker.
Ook is er de tijdsoverlap tussen verschillende stijlen, waardoor de Jellinge stijl tegelijkertijd naast andere vikingstijlen voorkomt. Er is zelfs sprake van objecten met twee stijlen, de Jellinge en Borre stijl naast elkaar, of hybride vormen waar beide stijlen gemengd zijn. Dit is bijvoorbeeld op een hanger uit Varby in Zweden, waar een dier in Jellinge stijl, toch zichzelf grijpt, typisch voor de Borre-stijl, maar wat normaal bij de Jellinge stijl niet voor komt.
In de door de vikingen veroverde gebieden kwam de Jellinge stijl ook voor. Bijvoorbeeld Veel van de beeldhouwkunst uit deze periode op het eiland Man is in de Jellinge stijl, een zwaard schede uit het Britse York is gedecoreerd in de Jellinge stijl en een deksel van een metalen kistje in het the British Museum is in Jellinge stijl, zij het van mindere kwaliteit.
Er bestaat een discussie of de Jellinge stijl de kunst op de Britse eilanden heeft beïnvloed, of dat veel elementen uit de Jellinge stijl juist van de Britse eilanden komen. Volgens Wilson en Huphauf is de juiste theorie dat de Jellinge stijl vanuit Scandinavië zich verspreid heeft, wat ook te zien is aan de doorlopende ontwikkeling en overloop van de verschillende vikingstijlen in elkaar. Maar er is wel duidelijk insulaire invloed in de Jellinge stijl te ontdekken. Al is de term insulair misschien verkeerd, aangezien veel van de insulaire invloed van Scandinavische emigranten kwam, die zich op de Britse eilanden gevestigd. hadden. Beter is het daarom om te spreken over een Scandinavisch-Insulaire invloed op de Jellinge stijl, welke wel duidelijk uit de inheems Scandinavische stijlen geëvolueerd is.
| Bronnen en referenties: |
|
Voor het schrijven van deze pagina is gebruikgemaakt van de volgende bronnen:
|
