Monumentenzorg
Van Wikipedia
Monumentenzorg behelst de bescherming, de instandhouding, het onderhoud en het herstel van onroerende goederen die van algemeen belang zijn door hun historische, volkskundige, artistieke, wetenschappelijke, industrieel-archeologische of andere sociaal-culturele waarde (monument). In Nederland is een van de voorwaarden dat een goed minstens 50 jaar oud dient te zijn om als monument erkend te kunnen worden. Deze leeftijdsvoorwaarde is in België niet van toepassing.
Inhoud |
[bewerk] Historie
[bewerk] Internationaal
De aandacht voor de bescherming van het sociaal-cultureel erfgoed van de mens is geen nieuw gegeven. Reeds in 1809 wordt door Napoleon Bonaparte een keizerlijk decreet uitgevaardigd dat de kerkfabrieken verplicht de kerkgebouwen te onderhouden.
In 1931 werd het Handvest van Athene uitgevaardigd. Dit was het eerste internationale initiatief tot vastlegging van een aantal beginselen die een leidraad moesten vormen voor de bescherming en de restauratie van monumenten.
In 1964 werd, onder de vleugels van de UNESCO, het uiterst belangrijke Charter van Venetië goedgekeurd (ICOMOS) . Dit charter is vandaag nog steeds van toepassing, en gaf een belangrijke elan aan de wereldwijde bescherming van het cultureel en natuurlijk erfgoed van de mens.
[bewerk] België
Omdat het huidige België in 1809 behoorde tot het Franse rijk van Napoleon, was het voornoemde decreet van 1809 ook in België van toepassing. Meer nog, dit decreet werd nooit opgeheven en maakt dus nog steeds deel uit van de Belgische wetgeving. Het werd trouwens recent nog aangepast bij Ordonnantie van 19 februari 2004.
Op 7 januari 1835 richtte het nu onafhankelijke België de Koninklijke Commissie voor Monumenten op. Vanaf 1912 worden ook de landschappen de verantwoordelijkheid van deze Commissie.
Op 7 augustus 1931 werd de Wet op de bescherming van monumenten en landschappen van kracht, die het mogelijk maakte om belangrijke monumenten en landschappen bij Koninklijk Besluit onder de bescherming van de overheid te plaatsen. Aan de hand van deze wet werden een groot aantal grote monumenten beschermd.
Vreemd genoeg viel de zorg voor monumenten en landschappen vrijwel volledig weg na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Blijkbaar was de zorg voor de wederopbouw en de toekomst groter dan die voor het verleden.
Na het Charter van Venetië (zie hierboven), komt ook in België de bescherming van het erfgoed weer van de grond, onder andere werd er werk gemaakt van een inventaris van gebouwen die in aanmerking komen voor bescherming.
In 1968 werd de Koninklijke Commissie voor Monumenten opgesplitst in een Nederlandstalige en Franstalige afdeling. Beiden waren bevoegd voor Brussel. Pas in 1993 kwam er een afzonderlijke commissie voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In 1970 werd door een grondwetsherziening de gemeenschappen culturele autonomie toegekend, en op 1 juni 1972 zag de Rijksdienst voor Monumenten- en Landschapszorg in Vlaanderen het levenslicht.
Het Europees Monumentenjaar 1975 gaf aanleiding tot nieuwe wetgevende initiatieven in Vlaanderen. Op 3 maart 1976 werd het Decreet tot bescherming van monumenten, stads- en dorpsgezichten uitgevaardigd. Hierin werden de landschappen niet opgenomen.
In 1984 wordt de Rijksdienst voor Monumenten- en Landschapszorg hernoemd tot Bestuur Monumenten en Landschappen.
Vanaf 1 januari 1989 is monumenten- en landschapszorg in Vlaanderen een gewestelijke aangelegenheid.
In 1995 komt er nogmaals een naamswijziging: Bestuur Monumenten en Landschappen wordt Afdeling Monumenten en Landschappen en valt onder de auspiciën van het Departement leefmilieu en infrastructuur van de Vlaamse Gemeenschap.
Op 16 april 1996 werd het Decreet betreffende de landschapszorg uitgevaardigd. Dit werd gewijzigd door de decreten van 8 december 2000, 21 december 2001 en van 19 juli 2002.
In 2006 is er weer een naamswijziging en een volledige herstructurering van de Vlaamse administratie. De "Afdeling Monumenten en Landschappen" wordt vanaf 1 juli 2006 het beleidsuitvoerende Agentschap R-O Vlaanderen, Onroerend Erfgoed binnen het het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap. Het Departement RWO is sindsdien belast met de beleidsvoorbereiding.
[bewerk] Nederland
In Nederland wordt de monumentenzorg geregeld door de Wet houdende voorzieningen in het belang van monumenten van geschiedenis en kunst (Monumentenwet) van 23 december 1988 (Stb. 638). Deze wet trad in werking op 1 januari 1989 en verving de Monumentenwet van 1961. Hij werd herhaaldelijk gewijzigd en aangepast.
De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen draagt de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van deze wet.
Er zijn anno 2005 meer dan 60.000 rijksmonumenten.
[bewerk] Vormen van bescherming
[bewerk] België (Vlaams Gewest)
Monument
- Voor bescherming vatbaar monument: een onroerend goed, werk van mens of natuur of van beide samen, dat van algemeen belang is omwille van zijn artistieke, wetenschappelijke, historische, volkskundige, industrieel-archeologische of andere sociaal-culturele waarde, met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, inzonderheid de bijhorende uitrusting en de decoratieve elementen en dat is ingeschreven op de krachtens het Decreet van 3 maart 1976, gewijzigd bij Decreet van 22 februari 1995, aangelegde ontwerpen van lijst;
- Beschermd monument: een onroerend goed, werk van mens of natuur of van beide samen, dat van algemeen belang is omwille van zijn artistieke, wetenschappelijke, historische, volkskundige, industrieel-archeologische of andere sociaal-culturele waarde, met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, inzonderheid de bijhorende uitrusting en de decoratieve elementen en dat bij Koninklijk Besluit of sinds het Decreet van 22 februari 1995, bij Ministerieel Besluit beschermd is;
Stads- en dorpsgezicht
- Voor bescherming vatbaar stads- of dorpsgezicht: de volgende elementen die zijn ingeschreven op de krachtens het Decreet van 3 maart 1976 gewijzigd bij Decreet van 22 februari 1995, aangelegde ontwerpen van lijst:
- Een groepering van één of meer monumenten en/of onroerende goederen met omgevende bestanddelen, zoals onder meer beplantingen, omheiningen, waterlopen, bruggen, wegen, straten en pleinen, die vanwege haar artistieke, wetenschappelijke, historische, volkskundige, industrieel-archeologische of andere sociaal-culturele waarde van algemeen belang is;
- De directe, er onmiddellijk mee verbonden visuele omgeving van een monument, die door haar beeldbepalend karakter de intrinsieke waarde van het monument tot zijn recht doet komen dan wel door haar fysieke eigenschappen de instandhouding en het onderhoud van het monument kan waarborgen;
- Beschermd stads- of dorpsgezicht: de volgende elementen die bij Koninklijk Besluit of sinds het Decreet van 22 februari 1995, bij Ministerieel Besluit beschermd zijn:
- Een groepering van één of meer monumenten en/of onroerende goederen met omgevende bestanddelen, zoals onder meer beplantingen, omheiningen, waterlopen, bruggen, wegen, straten en pleinen, die vanwege haar artistieke, wetenschappelijke, historische, volkskundige, industrieel-archeologische of andere sociaal-culturele waarde van algemeen belang is;
- De directe, er onmiddellijk mee verbonden visuele omgeving van een monument, die door haar beeldbepalend karakter de intrinsieke waarde van het monument tot zijn recht doet komen dan wel door haar fysieke eigenschappen de instandhouding en het onderhoud van het monument kan waarborgen;
Landschap
- Voorlopig beschermd landschap: een begrensde grondoppervlakte met een geringe dichtheid van bebouwing en een onderlinge samenhang waarvan de verschijningsvorm en de samenhang het resultaat zijn van natuurlijke processen en van maatschappelijke ontwikkelingen en dat om zijn natuurwetenschappelijke, historische, ethische of sociaal-culturele waarde van algemeen belang is, dat door de Vlaamse Regering bij besluit als dusdanig is aangewezen;
- Beschermd landschap: een begrensde grondoppervlakte met een geringe dichtheid van bebouwing en een onderlinge samenhang waarvan de verschijningsvorm en de samenhang het resultaat zijn van natuurlijke processen en van maatschappelijke ontwikkelingen en dat om zijn natuurwetenschappelijke, historische, ethische of sociaal-culturele waarde van algemeen belang is, dat door een Ministerieel Besluit als definitief beschermd is aangewezen.
Decreet van 16 april 1996 betreffende de landschapszorg, gewijzigd bij decreet van 8 december 2000 en van 21 december 2001
Archeologisch patrimonium
Decreet van 30 juni 1993 houdende de bescherming van het archeologisch patrimonium
Decreet van 24 januari 2003 houdende bescherming van het roerend cultureel erfgoed van uitzonderlijk belang
Varend erfgoed
Onder varend erfgoed wordt verstaan, het nautisch erfgoed, inzonderheid de schepen, de boten en de drijvende inrichtingen met inbegrip van hun uitrusting en van hun voortstuwingsmiddelen, waarvan het behoud van algemeen belang is wegens hun historische, wetenschappelijke, industrieel-archeologische of andere sociaal-culturele waarde.
Decreet van 29 maart 2002 houdende bescherming van het varend erfgoed
[bewerk] Nederland
- In de nationale Nederlandse wetgeving wordt een monument gedefinieerd als:
- alle tenminste vijftig jaar oude zaken welke van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun betekenis voor de wetenschap of hun cultuurhistorische waarde;
- terreinen welke van algemeen belang zijn wegens daar aanwezige zaken als bedoeld onder 1 - ook archeologische monumenten genoemd;
- Beschermde monumenten zijn dan voornoemde monumenten die ingeschreven zijn in de ingevolge de monumentenwet vastgestelde registers;
- Stads- en dorpsgezichten zijn groepen van onroerende zaken die van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun onderlinge ruimtelijke of structurele samenhang dan wel hun wetenschappelijke of cultuurhistorische waarde en in welke groepen zich één of meer monumenten bevinden. Beschermde stads- en dorpsgezichten zijn dan degene die als zodanig zijn aangewezen ingevolge de toepassing van art. 35 van de monumentenwet.
De monumenten, stads- en dorpsgezichten die onder de bescherming van de monumentenwet van 1988 vallen noemt men rijksmonumenten (RM).
Daarnaast is er ook een lagere graad van bescherming: de gemeentemonumenten (GM). De bescherming hiervan wordt geregeld in de gemeentelijke monumentenverordening. Deze monumenten zijn van regionaal belang en er wordt hier geen leeftijdsgrens gehanteerd.
[bewerk] Gevolgen van de bescherming
De eigenaar van een beschermd monument of een eigendom dat gelegen is binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht, is ertoe gehouden de nodige instandhoudings- en onderhoudswerken uit te voeren, en het geenszins te ontsieren, te beschadigingen of te vernielen.
Eventuele gebreken of schade aan beschermde monumenten of waardevol erfgoed, kunnen opgespoord en beschreven worden door Monumentenwacht.
Voor een aantal restauratie-, instandhoudings- en onderhoudswerken worden premies en subsidies toegekend. Dit is afhankelijk van het soort monument en de status van de eigenaar.
[bewerk] België (Vlaams Gewest)
De informatie betreffende het bekomen van premies in Vlaanderen kunt u nalezen op www.onroerenderfgoed.be.
[bewerk] Nederland
Eigenaren van een rijksmonumentaal woonhuis of boerderij zonder agrarische functie kunnen voor de onderhoudskosten een laagrentende Restauratiefonds-hypotheek aanvragen. Eigenaren van andere rijksmonumenten kunnen op basis van een instandhoudingsplan subsidie aanvragen. Bovendien kunnen belastingplichtige eigenaren van rijksmonumenten een aantal van de gemaakte onderhoudskosten in mindering gebracht worden bij de aangifte van de belastingen. Een eigenaar van een gemeentelijk, provinciaal monument of een beeldbepalend pand in een beschermd stads- of dorpsgezicht kan voor het onderhoud een laagrentende Cultuurfonds-hypotheek aanvragen. Deze eigenaar heeft echter geen recht op fiscale aftrek van de ondehoudskosten. De informatie kunt u nalezen op www.monumenten.nl.
[bewerk] Externe link
- Landelijk
- Website van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (voorheen Monumentenzorg Nederland)
- Website monumenten Nederland
- Website Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap (voorheen Monument Vlaanderen)
- Website van Monumentenwacht Vlaanderen en de Vlaamse provincies
- Website van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (Brussels Gewest)
- Regionaal
- Website van Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Gewest
- Website van Ministère de la région Walonne - Division du Patrimoine
- Internationaal
[bewerk] Zie ook:
- Open Monumentendagen
- Lijst van gebouwen in België
