Native speaker
Van Wikipedia
Native speaker is een Engelstalige term (letterlijk "die zijn moedertaal spreekt", "moedertaalspreker") die gebruikt wordt in onderwijs, tolk- en vertaaldiensten. Native speakers zijn mensen die in hun moedertaal lesgeven, of vertalen in hun moedertaal.
Inhoud |
[bewerk] Vertalen
[bewerk] Vertalen in de moedertaal
Onder vertaalkundigen leeft de opvatting dat men pas echt een goede vertaling kan maken uit de brontaal (de taal waaruit vertaald wordt) in een doeltaal (de taal waarin vertaald wordt) als de vertaler de doeltaal als moedertaal heeft. Anders gezegd: men zou alleen in zijn eigen moedertaal moeten vertalen. Nochtans zijn hier enkele kanttekeningen bij te plaatsen:
- Ook de brontaal moet goed worden beheerst
- Er kan een tekort bestaan aan (goede) vertalers.
- Stel dat een tekst uit het Nederlands moet worden vertaald. Duitse native speakers die goed Nederlands beheersen, zijn bijvoorbeeld niet zo dicht gezaaid. Voor moedertaalsprekers van andere talen geldt dit in nog veel sterker mate. Vertalers zijn dan maar zeer schaars voorhanden.
- Bij vertalingen uit het Engels doet zich nog een subtieler probleem voor. Iedereen beheerst die taal. Maar de beheersing is vaak veel gebrekkiger dan men zelf onderkent, en deze zelfoverschatting leidt ertoe dat er volop vertalers volhanden zijn, maar met gebrekkige tot zeer gebrekkige vaardigheden.
- Zelfs de doeltaal wordt soms onvoldoende beheerst
- Niet iedere native speaker heeft een werkelijk goede beheersing van de eigen moedertaal.
- Niet alle mensen schrijven even goed: zij weten precies wat het onderwerp is, maar kunnen dat niet goed formuleren.
- Als de vertaler al een goed stilist is, dan nog kan de vertaling, vooral als die specialistisch is, grote problemen opleveren. Zo is het onmogelijk een juridisch document "zomaar" te vertalen: dat document vertoont in de brontaal bepaalde zeer gestileerde, vastliggende wendingen. Maar precies zulke wendingen zijn er ook in de doeltaal, en de vertaler zal moeten weten welke dat zijn.
[bewerk] Vertalen uit de moedertaal
Vertaalwetenschappers hebben goede redenen om het vertalen in een taal die niet de moedertaal is, af te wijzen. Als zelfs bij vertalen uit de vreemde taal al problemen ontstaan doordat men over over subtiliteiten heenleest, of doordat men het vakjargon onvoldoende beheerst, hoeveel sterker zullen die problemen zich dan niet voordoen als men in de vreemde taal vertaalt. Men schrijft als het ware "met een accent": voor de beoogde lezer voelt de tekst bij lezing op zijn minst raar, houterig aan. In extreme gevallen leest de tekst als de overbekende veeltalige gebruiksaanwijzingen bij allerlei apparatuur: van dolkomisch tot totaal onbegrijpelijk. De enige die deze houterigheden of zelfs absurditeiten niet onderkent, is de gemankeerde vertaler zelf.
[bewerk] De goede non-native
Vertalen is echter meer dan een taal volmaakt beheersen. Zelfs sommige taalgebruikers die prefect tweetalig zijn opgegroeid, zijn slechte vertalers: blijkbaar lukt het hun niet bij een tekst in de ene taal een equivalente tekst in de andere te vinden.
Daarentegen zal men soms wel gedwongen zijn gebruik te maken van vertalers die niet in hun moedertaal vertalen: bijvoorbeeld doordat er geen natives voorhanden zijn. Aan zo'n non-native vertaler moeten dan wel strenge eisen worden gesteld.
- Bij voorkeur heeft hij een vreemde taal gestudeerd, of vertaalkunde. Hierdoor is hij tot een near-native-niveau van taalbeheersing opgeklommen; een niveau dat mensen die een taal geleerd hebben, zichzelf nogal eens toekennen, maar doorgaans geheel ten onrechte. Van de onderlegde vertaler mag echter worden verwacht dat hij dit niveau door grondige studie wél heeft bereikt. Wat ten minste even belangrijk is: van hem mag worden verwacht dat hij een nuchtere kijk heeft op de gebreken die ook aan zijn beheersing van de vreemde taal nog kleven.
- Gespecialiseerde teksten vragen soms veeleer om een vertaler die in het vakgebied is gespecialiseerd. Deze expertise kan opwegen tegen een niet-linguïstische achtergrond, mits de beheersing van een der talen op native-niveau is, die van de andere taal op gevorderd niveau.
De vertaler zal in beide genoemde gevallen een behoorlijke vertaling kunnen afleveren, maar laat zijn tekst liefst nog bijschaven door een native speaker.
- Een native speaker kan ook als "corrector" optreden bij automatische (technische) vertalingen. Zo zijn in EU-verband nogal wat teksten "automatisch" vertaald in de lidstaattalen. Voor publicatie moeten ze echter nog eens op vorm en inhoud nagelezen worden.
[bewerk] Onderwijs
In het taalonderricht treden ook soms native speakers op. Zij zullen hun taal op een natuurlijke wijze spreken en aanbrengen. Leerlingen zullen van hen dan ook eerder een natuurlijke taalvaardigheid verwerven dan een "schoolkennnis". Ook hier gelden echter enkele kwaliteitsvoorwaarden:
- De native speaker moet ook didactische kwaliteiten hebben.
- Het helpt als hij de taal van zijn studenten enigszins begrijpt, om zich te kunnen inleven in de aard van de fouten die zij maken. Inzicht in die fouten komt immers het gemakkelijkst tot stand door contrastieve analyse van bron- en doeltaal. Toch kan een linguïstisch alert native speaker ook zonder de taal van zijn studenten te beheersen, door waarneming en ervaring een systematiek in hun fouten onderkennen, en zijn leerprogramma daarop afstemmen.
- De afstand in kennis van de onderwezen taal tussen de student en de lesgever dreigt soms té groot te worden. Daarom treden native speakers in het onderwijs doorgaans pas op op de meer gevorderde niveaus.
