Obligatierating

Van Wikipedia

Een obligatierating (in de wandeling kortweg "rating") geeft een oordeel omtrent de kredietwaardigheid van de emittent van een obligatie, in de vorm van een "rapportcijfer" omtrent de kans dat de verplichtingen uit hoofde van die obligatie zonder problemen worden voldaan.

Een rating wordt toegekend door een daarin gespecialiseerd bedrijf, meestal op verzoek van een emittent en op diens kosten. De grootste rating-bureaus zijn Moody's Investors Service en Standard & Poor's. Het is op het moment van schrijven (april 2005) gebruikelijk dat de institutionele beleggers in hun beleggingsvoorschriften minimum-ratings hebben opgenomen. Het overgrote deel van de op de internationale kapitaalmarkt sedert circa 2000 nieuw geëmitteerde obligaties heeft een rating.

Het toekennen van een rating gebeurt na een (vaak omvangrijk) initieel onderzoek, en er is een jaarlijkse herhalingstoets. In geval er op enig moment twijfels ontstaan of een toegekende rating nog correct is, wordt vrij regelmatig aangekondigd dat de rating aan herziening is onderworpen. De rating is dan "on watch" geplaatst. Hierbij wordt meestal vermeld of een opwaartse ("positive outlook") dan wel een neerwaartse ("negative outlook") herziening te verwachten is.

Bij het onderzoek wordt gekeken naar de financiële positie van een emittent, en naar zaken als door derden verstrekte garanties, de rol die houdstermaatschappijen in een concernverhouding spelen, etcetera. Bij een staatslening wordt typisch gekeken naar de omvang van de staatsschuld, het begrotingsbeleid, inflatieverwachtingen, concurrentiepositie en dergelijke.

De door de verschillende bureaus gehanteerde benadering is enigszins verschillend, met het gevolg dat dezelfde obligatie door de diverse bureaus verschillende ratings toegekend kan krijgen. (Een voorbeeld hiervan deed zich voor in juli 2004: Standard & Poor's verlaagde de rating van Italiaanse staatsleningen van AA tot AA-, doch Moody's en Fitch handhaafden hun ratings van respectievelijk Aa2 en AA. In oktober 2006 verlaagde Standard & Poors de rating van Italiaanse staatsleningen van AA- tot A+, en Fitch van AA tot AA-, doch Moody's handhaafde een rating van AA-.)

Bij tamelijk veel obligaties is sprake van een preferente claim van de houders van de obligaties op de met de opbrengst van de obligaties gefinancierde activa. Dit leidt in veel gevallen tot een hogere rating dan zonder die preferentie het geval zou zijn.

De door Moody’s respectievelijk Standard & Poor's gehanteerde ratings zijn: Moody's Aaa, Aa1, Aa2, Aa3, A1, A2, A3, en dezelfde gradaties in B en C; Standard & Poor's AAA, AA+, AA, AA-, A+, A, A-, en dezelfde gradaties in B en C. Categorie D betekent bij beide bureaus dat de emittent failliet is. Deze ratings gelden voor langer lopende obligaties. Voor kortlopend schuldpapier worden andere ratings aangehouden.

Institutionele beleggers zullen in het algemeen slechts obligaties met rating van Ba1/BBB of hoger ("investment grade") willen aanhouden. (Soms wordt een deel van de portefeuille "apart gezet" voor belegging in obligaties met een lagere rating. Dit zal meestal een vrij gering deel van het totaal aan beleggingen betreffen.) Ook stringentere rating-eisen komen voor.

In veel gevallen zullen beide bureaus op eenzelfde rating uitkomen, doch omdat de aanpak van beide bureaus verschillend is, komen ook verschillen in rating voor. En dergelijk verschil deed zich in 2002 voor ten aanzien van Duitse Pfandbriefe, hetgeen tot enige commotie op de obligatiemarkten leidde. (Moody's kijkt in eerste instantie naar de merites van de individuele obligatie, terwijl Standard & Poor's primair uitgaat van de rating van de "moeder" en daar, al naar gelang de beoordeling van de geboden bijzondere zekerheden, een aantal trappen ("notches") aan toevoegt.)

In het algemeen wordt aangenomen dat obligaties tot en met A3 c.q. A- nog redelijk veilig zijn in die zin dat de kans op betalingsproblemen niet zeer groot is. Bij lagere ratings begint dat risico toch een omvang van "niet meer verwaarloosbaar" te krijgen.

Het verlagen van een rating komt niet zo erg vaak voor, maar is als het gebeurt wel buitengewoon vervelend. De waarde van uitstaande obligaties zal vaak met enkele procenten dalen (wat naar obligatiemaatstaven tamelijk veel is), en de verhandelbaarheid van dergelijke obligaties zal in ieder geval de eerste maanden sterk teruglopen. Reeds het enkele gerucht omtrent mogelijke problemen rond een rating heeft al de nodige gevolgen voor de handel.

Het slechte beursklimaat sinds het einde van de dotcom-hausse heeft voor diverse emittenten in de financiële sector (en met name voor verzekeringsmaatschappijen) tot rating-verlagingen geleid. Diverse gerenommeerde Europese (her-)verzekeringsmaatschappijen hebben thans ratings die meerdere "notches" lager zijn dan daarvoor. En dergelijk over langere tijd uitspreid proces van ratingverlaging staat bekend als "rating drift".

Hoewel de Nederlandse staatsleningen sinds jaar en dag een Aaa/AAA-rating hebben, is een dergelijke rating geenszins vanzelfsprekend. De Japanse staat zag zijn rating in de jaren 1990 diverse malen verlaagd. Omgekeerd komen ratingverhogingen ook voor: de Spaanse overheid zag zijn begrotingsdiscipline in de tweede helft van de jaren 1990 beloond met een ratingverhoging.

Leningen met een Aaa/AAA-rating zijn in de meeste gevallen uitgegeven door een overheid, of worden door een overheid gegarandeerd. Een uitzondering hierop wordt gevormd door leningen waarbij hypothecaire vorderingen als zekerheid zijn verstrekt. Tevens is nog te vermelden dat de Rabobank over een AAA-rating beschikt, hetgeen samenhangt met de coöperatieve structuur waarbij de (leden van) de aangesloten (plaatselijke) banken hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de schulden van het concern.

Obligatieratings hebben uitsluitend betrekking op de vraag of problemen te verwachten zijn ten aanzien van de betaling van hetgeen uit hoofde van de obligatie verschuldigd is. Ze doen dus geen uitspraak omtrent de algemene winstgevendheid van een onderneming, en zeggen met name niets omtrent de aantrekkelijkheid van aandelen in die onderneming als beleggingsobject.

Verwante onderwerpen: Obligatie, Obligaties binnen een beleggingsportefeuille, Junk bond.