Pieter Lansens
Van Wikipedia
Pieter Lansens (Lichtervelde, 8 mei 1801 – 1879) was een Vlaams auteur, onderwijzer en schooldirecteur.
Lansens groeide op in Torhout, en vestigde zich als schrijver, lid van de spellingscommissie en kostschoolhouder in Koekelare. Vandaag gaan de originele drukken van zijn boeken in antiquariaten tegen excessieve prijzen over de toonbank. De naar hem genoemde 'Pieter Lansensstraat' in het centrum van Koekelare, is een ultiem eerbetoon. Nochtans heeft hij niet altijd in harmonie geleefd met de Overheid, en zeker niet met de Kerkelijke hiërarchie tijdens de Schoolstrijd tussen het Staats- en Katholiek onderwijs.
Pieters' geboorteakte is niet terug te vinden in de burgerlijke stand, maar er is wel een doopakte. Zijn vader Augustinus behoorde immers tot de harde kern die zijn kinderen weigerde aan te geven op de burgerlijke stand, omdat dit een uitvinding was van de Franse bezetter. Indien men Pieter wèl ingeschreven had op het gemeentehuis, zou hij zonder twijfel 'Pierre Lanssens' geheten hebben:
- 'Pierre', omdat alle voornamen in die periode systematisch verfranst werden.
- 'Lanssens' omdat de burgerlijke stand in Lichtervelde consequent schrijfwijze met dubbele 'ss' toepaste.
Volgens de doopakte heet hij Lansens met één s, en zo wordt het ook op al zijn boeken gedrukt. Aangezien Pieter intussen een invloedrijke Koekelaarse figuur geworden was, begon de burgerlijke stand in die gemeente alle geboorten van naamgenoten met één s te noteren. Op die manier ontstond door zijn indirecte invloed, naast de meest voorkomende variant 'Lanssens', een uitgebreide afstamming van de familienaam 'Lansens' in België.
Pieter nam als echtgenote Barbara Vanlaer, de dochter van de onderwijzer van Handzame. Volgens één van de huwelijksbijlagen was hij toen "knegt van de primaire schoolmeester". Wellicht wordt bedoeld: 'assistent'. Opvallend is dat hij in datzelfde document beschreven wordt als: "in eenen Staat van Behoeftigheyd als toebehoorende aan de arme Klasse der werklieden binnen dees gemeente". Pieter en Barbara hadden twee dochters en een zoon, maar hun nakomelingschap ging niet verder: er waren géén kleinkinderen.
Pieter Lansens had in 1826, als autodidact, voor een centrale jury het examen van onderwijzer afgelegd. Vóór hij dit ondernam was hij ongediplomeerd verbonden aan een pensionaat in Torhout. Achteraf werd hij er belast met de cursussen Frans, aardrijkskunde en geschiedenis, maar ook met wiskunde. Omstreeks 1830 stapte hij over naar Handzame en in 1832 werd hij benoemd aan de gemeenteschool van Koekelare. Ingevolge de vrijheid van onderwijs in de pas opgerichte Belgische staat, werden tussen 1830 en 1842 veel privaatscholen opgericht. Dus stampte Pieter enkele jaren na zijn benoeming, vlak naast de kerk van Koekelare, een eigen pensionaat uit de grond.
Wellicht meest belangrijk was Pieters' lidmaatschap van de spellingscommissie die in 1841 "de grondregels der spelling onzer moedertael" vastlegde. Daarnaast was hij ook lid van de 'Académie Nationale' te Parijs; Erelid van het 'Oberlausitzische Gesellschaft der Wissenschaften zu Görlitz'; Lid van de 'Nederlandsche Tael-, Dicht-, Oudheid- en Historiekunde te Leeuwarden'; Lid van de 'Academia Española de Arqueologia en Madrid'; enz, enz ... meer dan 15 titels !
Pieter had 3 kinderen, waarvan de dochter Prudence Lansens en de zoon Theophiel Lansens, net als hun vader beoefenaars waren van 'de fraeije letteren', zij het in bescheidener mate. Theophiel werd onderwijzer in Aalst, schreef een aantal sagen, maar overleed op amper 33-jarige leeftijd. De ongehuwde dochter Prudence bleef altijd aan zijn zijde. Ze was was onderwijzeres in vaders' kostschool, en alombekend als 'Juffrouw Lansens'. Nog veel meer dan haar vader viel zij ten prooi aan de haat van de Schoolstrijd tussen katholieken en liberalen. Pieter had sympathie voor het (liberale) Willemsfonds, en hierdoor werd zijn kostschool ongenuanceerd bestreden als een 'liberale geuzenschool'. Pieter Lansens overleed in november 1879, en werd nog kerkelijk begraven. Prudence daarentegen werd in 1923 in een put gestopt, tegen de omheining van het kerkhof, maar buiten de gewijde grond en zonder kerkelijke begrafenis.
Door de Schoolstrijd is Pieter geëvolueerd van een gevierd persoon naar iemand met vele vijanden. Op oudere leeftijd werd hij in sommige krantenartikels zwaar beklad. Na zijn dood in 1879 en tot 1950 werd hij vooral doodgezwegen. De herleving van zijn gedachtenis is ondermeer te danken aan de auteur Raf Seys, die al van in zijn studententijd in 1946 begaan was met Pieter Lansens. Raf Seys zorgde echter ook letterlijk voor de overleden Pieter, wiens grafmonument èn stoffelijke resten hij gered heeft, toen in 1975 in Koekelare een nieuw kerkhof opgericht werd buiten het centrum. Hierdoor kunnen we tot op vandaag het graf bezoeken, met daarop twee regels uit een gedicht dat de dichteres Maria Doolaeghe in 1879 aan hem wijdde: "Als wysgeer, vryheidszoon, als denker en geleerde," "Was hij voor 't goed en 't schoon, begeesterd 't allen tyd."
Inhoud |
[bewerk] Bibliografie
[bewerk] Geschiedkundige boeken
- Geschiedenis van Vlaenderen, Torhout 1837
- Alouden staet van Vlaenderen voor en gedurende het leenroerig bestier, Brugge 1841 (500 blz); voor dit werk ontving hij van Koning Leopold I in 1842 een gouden gedenkpenning.
- Fransche spraekkunst, met oefeningen ten gebruike der Vlamingen, Brugge 1842 (deel 1) en 1843 (deel 2)
- Kleine Vlaemsche spraekkunst, Gent 1843
- Iets over de nadeelen der onkunde of ongeleerdheid en de voordeelen der geleerdheid, Brugge 1844
- Geschiedenis van Thourout en Wynendale, Brugge 1845
- Kort taelkundig onderzoek naer de bevolking van West- en Oost-Vlaenderen, Diksmuide 1850
- Onderzoek naer het vaststellen der parochiegrenzen over het algemeen en degene van West-Vlaenderen in het byzondere, Diksmuide 1852
- Bydrage tot de kennis van den oorsprong en de beduidenis der geslacht- of familienamen, Brugge 1852
- Schat van zede- en leerspreuken, Brugge 1854
- Belgiës geschiedenis, zeden, gewoonten, letterkunde en nyverheid van de oudste tyden tot op heden, Brugge 1862
[bewerk] Schoolboeken
- Fransche spraekkunst met oefeningen ten gebruike der Vlamingen, Brugge 1842 (deel 1) en 1843 (deel 2)
- Grondregelen der cyferkunst, Gent 1843
- Kleine Vlaemsche spraekkunst, Gent 1843
- Kleine geographie of aerdrykskunde, Gent 1843; dit werk was een opeenvolging van rats van buiten te leren vragen en antwoorden in de stijl van de latere catechismus
- Grondbeginsels der cyferkunst, Brugge 1845
- Éléments d'arythmétique, Brugge 1846
- Abrégé de l'histoire sainte, Brugge 1846
- De leidsman tot het ware geluk, Brugge 1847
[bewerk] Bronnen
- Seys, Raf; "Pieter Lansens in een landschap van histories en miseries"; VWS Cahier n° 203; 2001;
- Seys, Raf; "Sagen van Pieter en Theofiel Lansens", Willemsfonds Koekelare 2002;
- Lanssens, Paul; "Geschiedenis van de Lanssens, Lansens, Lanssen, Lansen, Lamsens 1460-2003"; St-Michielslaan 90 Brugge, 2003
