Roer (schip)
Van Wikipedia
Een roer is een beweegbaar vlak ter besturing van schepen. Het roer hangt onder (doorgestoken roer) of aan een schip. Een schip kan meerdere roerbladen hebben. De persoon stuurt met een helmstok (direct) of met een stuurwiel (indirect).
Inhoud |
[bewerk] Ontwikkeling
Riemen aan de zijkant van een schip om te sturen zijn aangetroffen op kunstwerken, modellen en zelfs overblijfselen van echte schepen uit het 3e millennium v. Chr. in het oude Egypte. Later werden de riemen meer richting de hek van het schip gebracht. In de 1e eeuw werd het stevenroer ontwikkeld in het Chinees keizerrijk. Er is een 2000-jaar oud grafmodel teruggevonden dat reeds een dergelijk roer draagt. De Romeinse schepen hadden aan beide zijden achteraan hun galeien en koopvaardijschepen, roerbladen. Deze werden bediend door twee roergangers of één roerganger, die beide roeren met twee lange halmstokken bediende. Ook de Noormannen gebruikten al een roerblad op hun drakkars, dat bestuurd werd met een helmstok. Het roer bevond zich achteraan stuurboord (vandaar de naam) buiten de scheepsromp.
Voor die tijd werd er gestuurd met een zijroer, van één (Europees) of twee (Mediterraan) stuurriemen.
Het stevenroer is in Europa uitgevonden in Friesland, wat in die tijd ook geheel Noord-Duitsland omvatte. De schepen van het Hanzeverbond, hulci of Hulk genoemd, waren er als eerste mee uitgerust.Later werd hun voorbeeld nagevolgt bij de Middeleeuwse kogge-, kraak- en karveelschepen. Het duurde tot het einde van de 13e eeuw dat dit in Europa algemeen werd ingevoerd. Omdat het stevenroer, zeker in de onstuimige noordelijke wateren, op een groot schip makkelijker en efficiënter was, gaf het de aanzet tot schaalvergroting van de schepen.
De oudste bekende afbeelding van een schip met stevenroer in Europa is te zien op een steen in de gevel van Winchester Cathedral en is afkomstig van een doopvont uit 1180. Dit waren zeer hoge roeren die geplaatst werden op de verhoogde kielverlengenis, aan de ronding van het achterschip. Aan dek of onderdeks van de achtercampagne, stond de roerganger aan de roerstok. Het roer was toen verbonden met touwen of kettingen aan de helmstok, of direct aan de helmstok bovendeks. Het is opvallend dat alle afbeeldingen uit de 13e eeuw van schepen met een stevenroer, (dit zijn hoofdzakelijk stadszegel en wapens) laten zien dat het roer direct solide was uitgevoerd en opgehangen werd aan ruim bemeten vingerlingen (ophanghaken). Maar op de kleinere schepen is de stuurriem tot zeker in de 15e eeuw in gebruik gebleven.
[bewerk] Types
[bewerk] Ongebalanceerd roer
Bij een ongebalanceerd roer zit de roerkoning direct aan de voorkant van het roer. Bij weinig vaart manouvreert dit type goed.
[bewerk] Balansroer
Bij dit type zit de roerkoning niet direct aan de voorkant van het roer, maar iets naar achteren. Ook ontwikkeld in China en pas in de 20e eeuw in Europa geïntroduceerd. Er is minder kracht nodig om het roer te draaien dan bij een ongebalanceerd roer. Dit type manoevreert bij weinig vaart minder goed dan een ongebalanceerd roer.
[bewerk] Simplex-roer
Het Simpex-balansroer is het meest toegepaste roer.
[bewerk] Oertz-roer
[bewerk] Semi-balansroer
Een semi-balansroer is een combinatie tussen de twee voorgaande types. De as grijpt verticaal halverwege het roer aan. De bovenkant van het roer is te beschouwen als een ongebalanceerd roer, de onderkant als een gebalanceerd roer.
[bewerk] Becker roer
Dit roer heeft aan de achterzijde een flap die verder kan draaien dan het roer zelf. Is er ook als balansroer.
[bewerk] Mariner-roer
Dit is een roer met wigvorm.
[bewerk] Bediening
Op kleinere schepen wordt het roer vaak rechtstreeks bediend, doormiddel van een helmstok of helmhout.
Bij kleine zeilboten wordt de helmstok soms verlengd doormiddel van een helmstokverlenger, waardoor de stuurman zijn plek op het loefboord niet hoeft te verlaten om te kunnen sturen. Bij grote, zeegaande zeilschepen in de 16e / 17e eeuw werd de helmstok soms indirect bediend door een zgn. kolderstok: een verticale hefboom, waardoor de diepgelegen helmstok vanaf een hoger gelegen stuurplecht kon worden bediend.
Helmstokbesturing is gevoelig en direct, maar gaat bij grotere schepen teveel kracht vergen. Op grotere schepen wordt het roer daarom meestal indirect bediend doormiddel van een stuurwiel. De krachtoverbrenging tussen stuurwiel en roer kan op vele verschillende manieren plaatsvinden: mechanisch, hydraulisch, elektrisch, of combinaties hiervan.
