Slingeruurwerk
Van Wikipedia
Een slingeruurwerk is een soort klok, die werkt doordat een slinger heen en weer gaat. Zolang de uitwendige krachten die op de slinger werken klein zijn ten opzichte van de zwaartekracht, zal de tijd waarin de slinger eenmaal heen en weer beweegt praktisch constant blijven. Op die manier zorgt de slinger ervoor dat de klok gelijkmatig blijft lopen. Dit was een belangrijke ontwikkeling in de tijdmeting.
Om te voorkomen dat de slinger reeds na een paar minuten uitgeslingerd is, moet deze steeds weer een zetje krijgen. De oudste slingeruurwerken werden aangedreven door middel van gewichten (die na een bepaalde tijd weer omhoog getrokken moeten worden). Latere klokken werden vaak aangedreven door een gespannen veer, die regelmatig weer opgewonden moest worden.
Een slingeruurwerk vereist een precieze afstelling van de slinger, want anders loopt de klok te snel of juist te langzaam. De slingertijd van de ideale slinger wordt niet bepaald door het materiaal of het gewicht van de slinger, maar door de lengte van de slingerarm. Daarenboven mag de uitwijking van de slinger t.o.v. de ruststand niet al te groot zijn. Een ideale slinger bestaat uit een puntmassa aan een (gewichtsloos gedacht) touwtje.
De uitvinder van deze klok is Christiaan Huygens. Hij verkreeg het patent op het slingeruurwerk in 1657.
Een van de verbeteringen aan de slinger is de slingerlengte temperatuursonafhankelijk te maken. Een voorbeeld dat men vooral in antieke klokken voor huiselijk gebruik aantreft zijn slingers van het zgn regulatortype. (Zie de afbeelding hiernaast, F is ferro (ijzer) en C(u) is koper.) Omdat C meer uitzet dan F zal bij veranderende omgevingstemperatuur de slingerlengte constant blijven. Essentieel is dat de middelste van de negen "stangen" slechts aan de uiterste bovenzijde fysiek aan de rest van de slinger bevestigd is en dat de middelste stang dus door gaten in de onderste horizontale elementen vrij beweegt. Bij de tegenwoordige klokken met het uiterlijk van een regulatorklok lijkt de slinger wel van het regulatortype, maar dat is vrijwel altijd misleiding.
Een bijzondere variant van de slingeruurwerken zijn de uurwerken met een elektromagnetische aandrijving. Bij deze uurwerken wordt de slinger in beweging gehouden door ofwel magnetische aantrekking cq afstoting ofwel wordt een gewichtje periodiek losgelaten tegen een palletje dat aan de slinger zit en deze zodoende een duwtje geeft. Deze variant komt zowel als eenvoudig uurwerk voor als precisie uurwerk. In het laatste geval gaat het vaak om moederklokken.
| Bronnen en referenties: |
|
