Stamper

Van Wikipedia

Een stamper is een seksueel orgaan van een plant. In de stamper ontwikkelen zich de vrouwelijke voortplantingscellen, de eicellen. Een stamper bestaat uit een vruchtbeginsel, stijl en stempel.

De stempel is bedekt met papillen waaroverheen een cuticula ligt. Stempels kunnen nat of droog zijn. Het vochtige laagje wordt een exudaat genoemd. Planten die geen exudaat produceren hebben een droge stempel. Dit exudaat speelt een cruciale rol in het bepalen van de richting van de pollenbuisgroei. De stuifmeelbuis van een stuifmeelkorrel kan een rond gaatje maken in de cuticula, waarna de stuifmeelbuis de stijl in kan groeien. In de stijl is geleidingsweefsel aanwezig, zoals bij Petunia of er is een open stijlkanaal, zoals bij Lelie. Het geleidingsweefsel bestaat uit cellen die omgeven zijn met veel pectine. De pollenbuis lost met behulp van enzymen de pectine op en kan daardoor tussen de cellen doorgroeien.

[bewerk] Stijl

Er zijn verschillende vormen van de stijl. De kolfpluim van maïs bestaat uit de stijlen die van de vruchtbeginsels afkomen. Bij maïs is de stijl zeer lang en zitten langs deze stijl meerdere stempels, die te zien zijn als kleine haartjes. Ook kunnen stijlen gedeeltelijk met elkaar vergroeid zijn, zoals bij het Canadees- en Amerikaans krentenboompje.

De voornaamste vormen van de stijl zijn:

overlangs gevouwen
excentrisch
franjeachtig gewimperd
waaiervormig
geknikt
aan de voet van het vruchtbeginsel
twee verschillende lengtes
even lang
kroonbladachtig
op stijlkussen
lang en rond
knobbelig
parapluvormig

Vrouwelijke bloeiwijze van suikermaïs

Stempels van suikermaïs

[bewerk] Stempel

De stempel is de top van de stamper. Deze top is vaak verbreed en is voorzien van inrichtingen voor de opvang van stuifmeelkorrels. Stempels kunnen nat of droog zijn.

In de lucht zitten zeer veel verschillende stuifmeelkorrels en alleen een specifieke combinatie van stuifmeelkorrel en stempel geeft bevruchting. Daardoor vindt er bij kruisbevruchters meestal geen kruisbevruchting tussen soorten of nauw verwante planten plaats en blijven deze soortecht. Er zijn verschillende barrières. Deze kunnen door de bouw van de bloem komen, maar er zijn ook chemische barrières. Deze kunnen sporofytisch of gametofytisch van aard zijn. Sporofytisch: Het stuifmeel kan niet kiemen op de stempel. Gametofytisch: De stuifmeelkorrel kiemt wel, maar de stuifmeelbuis kan niet door de stijl naar het vruchtbeginsel groeien of groeit te traag.

Als de stempel de stuifmeelkorrel herkent en de stempel is rijp dan kan de stuifmeelkorrel kiemen. De stuifmeelkorrel zwelt door osmose, waarbij water wordt opgenomen, op. Hierdoor gaat het cytoplasma van de stuifmeelkorrel door de celwand naar buiten en vormt het begin van de stuifmeelbuis. De stuifmeelbuis begint hierna te groeien in de richting van het zaadbeginsel, waarbij het zich een weg door de stijl baant. Bij een rijp zaadbeginsel is de stempel ontvankelijk voor stuifmeelkorrels. Bij Geranium macrorrhizum is dit goed te zien, omdat de stempel gesloten is zolang het zaadbeginsel nog niet rijp is. Op de meest rechtse foto is achter de meeldraden de gesloten stempel te zien.

Bij lucerne is de stempel bedekt met een vlies. Pas als een insect de bloem bezoekt, scheurt door de ingenieuze bloembouw het vlies en kan stuifmeel op de stempel komen.

Bij klaproos is een stempelschijf aanwezig, waarop de stempels liggen.

De stempel kan verschillende vormen hebben en al of niet behaard zijn. De voornaamste vormen zijn:

knopvormig
knotsvormig
met kuif of kam
aflopend
breed bijeenstaand
schijfvormig
franjeachtig gewimperd
lijnvormig
gelobd
pluimharig
lang en rond

knotsvormige behaarde stempels van bosanemoon	vlakke stempel van éénstijlige meidoorn	gelobde en behaarde stempel van tulp	Stamper van tulp
stempelschijf met stempels van klaproos	pluimharige stempel van suikerbiet	pluimharige stempel van glanshaver	pluimharige stempel van suikerbiet