Studentenverzet (Tweede Wereldoorlog)
Van Wikipedia
Studentenverzet is de benaming voor studenten die zich hadden georganiseerd in het verzet tegen de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit verzet vond in verscheidene Nederlandse steden plaats. Het werd vanaf 1942 landelijk gecoördineerd door de Raad van Negen.
Inhoud |
[bewerk] Leiden
Het bekendste voorbeeld van studentenverzet is het aanplakken van een anti-Duitse proclamatie in Leiden, een initiatief van de Leidse student Erik Hazelhoff Roelfzema (later Engelandvaarder en Ridder in de Militaire Willems-Orde), door hem beschreven in zijn autobiografische boek "Soldaat van Oranje".
Eind november 1940 gingen de Leidse studenten massaal in staking naar aanleiding van de landelijke maatregel alle Joodse hoogleraren en docenten te ontslaan. Met de staking gaven zij steun aan de protestrede van de decaan van de rechtenfaculteit prof. mr. R. Cleveringa. De universiteit werd hierop gesloten.
In april 1941 werden examens en tentamens tijdelijk weer toegestaan, maar de meeste studenten vertrokken òf naar andere universiteiten òf (soms) naar de illegaliteit. Hierna bleef de Leidse universiteit gesloten tot het eind van de oorlog. Om die reden ging er in het latere studentenverzet van de Leidse universiteit weinig of niets uit, wel was zij lid van de, mede op initiatief van een Leidse student opgerichte, Raad van Negen.
[bewerk] Nijmegen
Tot de actieve verzetsstrijders bij het Nijmeegsch Studenten Corps behoorde Joseph baron van Hövell Wezeveld en Westerflier. Hij ging direct na het uitbreken van de oorlog in het verzet. Hij wist verscheidene sabotage-acties uit te voeren met de zogenaamde 'stamleden' (leden die direct vanaf het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in het verzet waren gegaan). Hij vormde samen met enkele burgers o.a. CS-6 (ook bekend als 'de groep Fredericks'). Door zijn inspanningen sloot het Nijmeegsch Studenten Corps zich aan bij de in 1940 opgerichte Nederlandse Studenten Federatie, waarvan het ab Actiaat bij het Leidsch Studenten Corps lag. Een van de eerste daden was het verspreiden van de Protestbrief aan het college van Secretarissen-Generaal. Deze brief werd in Amsterdam gedrukt, maar werd vooral ook bekend door de publicatie in het Corpsorgaan VOX Carolina. In 1941 ging de NSF echter ter ziele om in 1942 opgevolgd te worden door de Raad van Negen. Dit was het studentenorgaan van de Universiteiten en de Poly-Technische Hogeschool Delft. Door de inspanningen van Hövell van Wezeveld en Westerflier werd bijvoorbeeld de Loyaliteitsverklaring van 1943 maar door 0,1% van Nijmeegse studenten ondertekend. In Delft tekende circa 25% van de studenten. Op 28 maart 1944 werd hij gearresteerd en overgebracht naar het 'Oranjehotel', de strafgevangenis te Scheveningen. Op moment van zijn arrestatie was hij onderdeel van het Studentenverzetsblad De Geus (geleid door de broers Drion) en districtsvertegenwoordiger in het Nationaal Comité van Verzet. Op 5 maart 1944 overleed hij in Neuengamme door uitputting. Op 7 mei 1946 kreeg hij postuum het Verzetskruis uitgereikt.
Een andere actieve verzetsstrijder bij het Nijmeegsch Studenten Corps was Jan van Hoof. Hij ging direct na het uitbreken van de oorlog in het verzet. Hij wist verscheidene sabotage-acties uit te voeren met de zogenaamde 'stamleden' (leden die direct vanaf het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in het verzet waren gegaan). Tijdens de geallieerde opmars in het najaar van 1944 wilde de Duitse legerleiding de Nijmeegse Waalbrug vernietigen. Van Hoof verwijderde eigenhandig de door de Duitsers onder de brug aangebrachte explosieven. Hierdoor viel de brug ongeschonden in handen van de Amerikaanse en Engelse troepenmacht. De volgende dag werd Van Hoof doodgeschoten toen hij een groep soldaten van een Engelse tank begeleidde. In 1946 werd hij postuum onderscheiden door Koningin Wilhelmina met de Militaire Willems-Orde waarna in datzelfde jaar ook de Medal of Freedom van het Amerikaanse Congres postuum werd toegekend.
Bekend is verder dat er nog meer corpsleden onderscheiden en actief geweest zijn in het Studentenverzet. Documentatie hierover is echter moeilijk te vinden.
[bewerk] Delft
In Delft zijn er in totaal uiteindelijk 190 Delftse studenten in het verzet omgekomen. Het Delftsch Studenten Corps (84 van de 545 leden) en S.S.R.D. (14 van de 102) hadden relatief gezien de meeste doden te betreuren. Verscheidene straatnamen herinneren nog aan studenten en professoren die tegen de bezetter in opstand kwamen, bijvoorbeeld de Van Hasseltlaan (zie het artikel Delftse studentenstaking), de Mekelweg en de Schoemakerstraat.
[bewerk] Literatuur over studentenverzet
- Veertig Roem (hoofdstuk 2, p. 33-40) door Ir. H. Talstra, Lustrumboek 2001-2006 C.S.R.-Delft
- Soldaat van Oranje door Erik Hazelhoff Roelfzema
[bewerk] Zie ook
- studentenweerbaarheid, over studentenverzet in de 17de, 18de en 19de eeuw
