Xyleem
Van Wikipedia
Het xyleem zorgt voor het transport van water en daarin opgeloste mineralen in de vaatplanten.
Men maakt onderscheid in
- primair xyleem, dat in het topmeristeem wordt aangelegd in de vaatbundels, en
- secundair xyleem, oftewel "hout" dat door het cambium wordt gevormd
Inhoud |
[bewerk] Vaatbundel
Xyleem wordt samen met floeem in zogenaamde vaatbundels gerangschikt, die omgeven zijn door parenchym. Een vaatbundel kan omgeven zijn door een schede (sklerenchym), die uit lange, puntig toelopende cellen bestaat en ook voor stevigheid van de plant zorgt.
Bij tweezaadlobbigen vormen de vaatbundels een vaatbundelring. Bij de eenzaadlobbigen liggen de vaatbundels verspreid.
[bewerk] Hout
Voor bomen is het secundair xyleem, het hout, van belang. Het woord xyleem komt van het Griekse woord ξύλον xúlon, dat hout betekent. De xyleem wordt ook houtvat genoemd en zorgt voor de sapstroom van de boom.
[bewerk] Naaldhout
In naaldhout zorgen tracheïden voor zowel watertransport als voor de stevigheid. Deze hebben een sterk verdikte wand, zijn 1-5 mm lang en hebben een spits toelopende boven- en onderkant.
[bewerk] Loofhout
Loofhout is complexer van bouw en bevat (bijna altijd) houtvaten die voor het watertransport zorgen. Een houtvat kan in eikenhout tot 6 m lang worden. Een houtvat is een reeks boven elkaar liggende cellen, waarvan de levende inhoud geheel verdwenen is en de tussenschotten (septa) geheel of ten dele doorboord zijn.
[bewerk] Vorming houtvat
Bij de levende cellen wordt de doorboring (perforatie) van het tussenschot ingeleid door de vorming van een grote, vlakke perforatiestippel, waarvan het sluitvlies tenslotte wordt opgelost. De nog levende protoplasten zorgen voor het oplossen van het sluitvlies en het afwerken van de vaatwand, waarna ze afsterven en verdwijnen.
Als de perforatierand twee scherphoekig uiteenwijkende lijsten heeft wordt van een hofstippel gesproken. Op doorsnede lijken de lijsten van een hofstippel op een zwaluwstaart.
[bewerk] Vorm houtvat
Naar de vorm worden de volgende houtvaten onderscheiden:
 |
|
- ringvat. Ringen zijn verdikkingen met lignine.
- spiraal- of schroefvat. Spiralen en schroeven zijn verdikkingen van lignine en komen o.a. voor bij linde, iep, pruim en brem.
- netvat. Netvormige verdikkingen van lignine.
- stippelvat met gewone of hofstippels.
- laddervat. Heeft op de lengtewanden brede, horizontale spleetvormig hofstippels. Deze komen o.a. voor bij Tulpenboomfamilie en Wijnstok
Laddervormige tussenschotten komen meestal voor bij steilstaande tussenschotten, waarbij het tussenschot meerdere langgerekte doorboringen naast elkaar heeft.
[bewerk] Transport
Het watertransport door de houtvaten en houtvezels gebeurt door de worteldruk, adhesie- en cohesiekrachten, en door een 'vacuüm' dat ontstaat door verdamping in de bladeren.
[bewerk] Vezel
[verplaatst naar hiertoe, moet nog ingepast worden :]
De celwand van de vezel bestaat uit meerdere lagen, die onder een electronenmicroscoop zichtbaar gemaakt kunnen worden. Tussen de cellen zitten middenlamellen. Om de cel zit een primaire wand, gevolgd door twee secundaire wanden, S1 en S2 en de tertiaire wand, S3. De S2-wand is de dikste wand. De S3-wand is bedekt met een wrattenlaag en vormt de afsluiting. Een wand of lamel bestaat uit fibrillen (microfibrillen), die opgebouwd zijn uit elementaire fibrillen (micellen). Elementaire fibrillen bestaan op hun beurt weer uit meerdere cellulosemacromoleculen, die uit 10 - 14.000 glucosemoleculen bestaan en in een matrix liggen van hemicellulose en lignine.
