New Immissions/Updates:
boundless - educate - edutalab - empatico - es-ebooks - es16 - fr16 - fsfiles - hesperian - solidaria - wikipediaforschools
- wikipediaforschoolses - wikipediaforschoolsfr - wikipediaforschoolspt - worldmap -

See also: Liber Liber - Libro Parlato - Liber Musica  - Manuzio -  Liber Liber ISO Files - Alphabetical Order - Multivolume ZIP Complete Archive - PDF Files - OGG Music Files -

PROJECT GUTENBERG HTML: Volume I - Volume II - Volume III - Volume IV - Volume V - Volume VI - Volume VII - Volume VIII - Volume IX

Ascolta ""Volevo solo fare un audiolibro"" su Spreaker.
CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Budownictwo zakonów rycerskich - Wikipedia, wolna encyklopedia

Budownictwo zakonów rycerskich

Z Wikipedii

Budownictwo zakonów rycerskich - pierwsze budowle, które wznosili krzyżowcy, a następnie zakony rycerskie miały przede wszystkim charakter obronny.

Budowle wznoszone przez templariuszy stanowią najbardziej oczywiste i dostępne świadectwo ich działalności, jako że zabytki architektury, w przeciwieństwie do dokumentów, można bez trudu zobaczyć, rozpoznać i zidentyfikować. Również budowle wznoszone przez pozostałe zakony rycerskie do tej pory budzą podziw.

Budowle powstawały przede wszystkim z grubych bloków kamiennych, które według tamtejszych mistrzów budownictwa zapewniały najwyższą skuteczność obrony. Dopiero na przełomie XII i XIII wieku upowszechniła się na świecie produkcja cegły, która stopniowo zaczęła wypierać kamień, stając się podstawowym materiałem budowlanym.

Spis treści

[edytuj] Architektura warowni krzyżowców

Architektura dużych zamków, które na zachodzie Europy zaczęły pojawiać się po powrocie krzyżowców, a zarazem pod wpływem działalności zakonów rycerskich, była dosyć skomplikowana. W ogromnych twierdzach musiały przecież znajdować się pomieszczenia mieszkalne, nie tylko dla żołnierzy, ale także dla całego aparatu administracyjnego. Rozwiązanie tego problemu widziano w budowaniu przestronnych wież flankujących mury.

Powstające do tej pory na Zachodzie donżony, zaczęły odgrywać teraz rolę najmocniejszej budowli w całym zamku, dlatego też umieszczany był od XII wieku w najsłabszym miejscu systemu obronnego. Dopiero potem zaczęto dostosowywać do niego resztę zamkowych zabudowań. Charakterystyczne było także pojawienie się wież cylindrycznych, które uważano za bardziej odporne na pociski.

Przykładowymi budowlami, które powstały na skutek działalności zakonów rycerskich są: Krak de Chevaliers, wzniesiony przez zakon joannitów na terenie Syrii oraz Atlit lub Zamek Pielgrzyma, należący do templariuszy. Wielu historyków nazywa obie warownie „miastami wojskowymi”, na których terenie można było zmieścić/zakwaterować kilka tysięcy zbrojnych ludzi, a także wystarczająca liczbę służby.

Pierwsza rzecz, na którą zwracano uwagę podczas wznoszenia obiektów obronnych było wzmocnienie ich obronności poprzez zastosowanie podwójnego, koncentrycznego pierścienia murów. Można to zaobserwować na przykładzie Krak de Chevaliers oraz kolejnej z wielkich twierdz Szpitalników, a mianowicie Al – Markab. Obie twierdze, uważane za jedne z największych zamków Szpitalników, zostały opasane podwójnymi murami obronnymi. Za ich przykładem poszli templariusze budując swoją warownię w Safcie, mimo, iż zazwyczaj preferowali mury pojedyncze. „Trzynastowieczne zamki templariuszy, jak w Tortosie czy Aslisie, zostały zbudowane według wzorów wcześniejszych, jednak należy pamiętać, że w obu twierdzach najdłuższe odcinki murów wznosiły się wprost z morza. Trzeba dodać, że półwysep, który łączył Aslis z lądem, był przecięty podwójnym systemem skomplikowanych umocnień. Zamek Krzyżaków, w Montfort miał także tylko jeden pierścień murów.” Jednak powinnam dodać, iż pomysł budowania podwójnych murów nie należał do zakonów rycerskich, przejęli go oni od twórców wschodnich, już kalif Al.- Mansur w VIII wieku otoczył podwójnym murem Bagdad.

Twierdza Krak des Chevaliers powstała ona na litej skale. Pomysł stworzenia fortecy w tak trudno dostępnym miejscu był idealnym posunięciem, gdyż uniemożliwiał nawet wykonanie podkopu. Takiego typu twierdze dostawały się w ręce nieprzyjaciela zazwyczaj z innych powodów, między innymi braku zapasów żywności.

Budowniczowie zamków, należących do zakonów rycerskich brali pod uwagę, przede wszystkim ich położenie geograficzne. Warunki naturalne w miejscu gdzie miał powstać zamek spełniały niejednokrotnie ważną rolę obronną.

Starano się budować tak by obrońcom twierdzy łatwo było walczyć z przeciwnikiem, a temu natomiast jak najbardziej uniemożliwić wdarcie się na jej teren. Zamki krzyżowców odgrywały role przede wszystkim w dziejach sztuki wojennej, natomiast, jeżeli idzie o ich walory estetyczne, miały dużo mniejsze znaczenie, w przeciwieństwie do budowli sakralnych, o których mówiono: „kościoły miały być dziełem sztuki.” Budowle militarne zakonów rycerskich miały spełniać nie tylko jedną funkcję, na którą wskazywał sam wygląd zabudowań, funkcji było tych znacznie więcej. Pozwolę sobie teraz zaprezentować kilka z nich.

[edytuj] Funkcje zamków zakonów rycerskich

[edytuj] Funkcja obronna

Pierwszą, a zarazem najważniejszą funkcją zamków zakonów rycerskich była funkcja wojskowa. Zamki stanowiły instrument wspomagający ofensywne działania polowe oraz także miejscem stacjonowania gotowych do działania garnizonów. Upatrywano się w nich także punktu zbornego pospolitego ruszenia oraz miejsca ochronnego dla ewakuowanej ludności cywilnej, przede wszystkim jednak stanowiły miejsca bardzo skutecznej obrony biernej. Zasada obrony liniowej stała się w wielkich warowniach jeszcze bardziej skuteczna poprzez zabezpieczanie murów głębokimi, szerszymi i nawodnionymi fosami.

W europejskiej architekturze obronnej, zadania czysto wojskowe stanowiły tylko cząstkę programu funkcjonalnego budowli obronnej. Według podstawowych założeń idei zakonów rycerskich, ich członkowie mieli być jednocześnie rycerzami i zakonnikami, a ich siedziby musiały spełniać potrzeby wynikające z funkcji rycerskich oraz zapewniać właściwe wykonywanie zadań mniszych. Toteż kolejną funkcją zamków zakonnych była ich funkcja klasztorna. Wspólnota musiała posiadać odpowiednie pomieszczenia, przeznaczone, do tzw. „vita communis”, czyli izolowanego, w pewnym sensie, wspólnego życia wszystkich członków konwentu.

[edytuj] Funkcja administracyjna i gospodarcza

Za dwie pozostałe funkcje zamków uważa się funkcje administracyjną oraz gospodarczą. Jako, że zamek służył przede wszystkim jako instrument sprawowania władzy państwowej, był on postrzegany jako wskaźnik statusu politycznego i społecznego, dlatego też środki używane do ukształtowania ich architektonicznej postaci, celowo dobierane były tak, by jak najlepiej służyły dostojeństwa i potęgi. W ten sposób zamek stawał się symbolem panowania opartego na sile militarnej.

Przeważnie każdy zamek należący do któregokolwiek z zakonów rycerskich był centrum zarządzania rozległymi latyfundiami, które posiadały różnorodne zadania, jedne na przykład prowadziły gospodarkę rolną, a inne hodowlaną.

[edytuj] Zamek w Malborku

Zamek Wysoki w Malborku w 1901
Zamek Wysoki w Malborku w 1901
Zobacz więcej w osobnym artykule: Zamek w Malborku.

Przykładowym zamkiem zakonu rycerskiego, spełniającego wszystkie funkcje jest znajdujący się na obecnym terenie Polski, a należący do zakonu krzyżackiego, zamek w Malborku. Zamek ulokowany został na prawym brzegu Nogatu, co zapewniało pewną obronę przez najazdami. Zespół zamkowy został zbudowany na panie prostokąta, w jego skład wchodzą: Zamek Wysoki, Zamek Średni, a także Przedzamcze, zwane również Zamkiem Niskim. „Zamek Wysoki pełnił funkcję siedziby komtura i dwunastu braci zakonnych. Najstarszym elementem jest tutaj skrzydło północne, w którym znajdowała się kaplica pw. NMP (nekropolia Wielkich Mistrzów), infirmeria, cela więzienna, tzw. "cela Witolda" i archiwum. Skrzydło zachodnie na parterze mieściło kuchnię, piekarnię i refektarz (jadalnia), na piętrze swoje kancelarie mieli wielki komtur oraz zakonny skarbnik.” Natomiast Zamek Średni przede wszystkim funkcje rezydencyjne.

[edytuj] Typologia architektury zakonów rycerskich

W architekturze templariuszy należy rozróżnić kilka typów budowli, z których najczęściej spotykanymi były komandorie, następnie wymienione wcześniej budowle obronne oraz budynki o charakterze sakralnym.

[edytuj] Komandorie

Komandorii nie spotykamy w budownictwie pozostałych zakonów rycerskich, dlatego też możemy je uznać za typową budowlę templariuszy. Większość z nich była po prostu zespołem budynków wiejskich, które powstawały na ziemiach, jakie otrzymał zakon od panów lennych. Budynki budowano najczęściej na planie kwadratu, chociaż niekiedy powstawały też na planie prostokąta. Zawsze od strony południowej znajdowała się kaplica, a od północnej refektarz, natomiast na środku podwórzec. Dodajmy, że w tamtych czasach w podobny sposób powstawała większość gospodarstw wiejskich.

Do najbardziej znanych komandorii, wzniesionych przez templariuszy w obrębie miast, należała paryska komandoria zakonna, określana mianem Templum. Stanowiła najważniejszą siedzibę zakonu w Europie, a u kresu działalności templariuszy stała się również rezydencją ostatniego wielkiego mistrza zakonu - Jakuba de Molay. Przykładową komandorią na terenie Polski może być, komandoria znajdująca się w Chwarszczanach. Zaznaczyć należy, iż komandorie powstawały tylko na terenie Europy, gdyż tylko tutaj templariusze stawali się spokojnymi gospodarzami.

[edytuj] Budynki sakralne

Jeżeli idzie o budowle sakralne, możemy powiedzieć, że większość kościołów wznoszonych przez zakony rycerskie nie była bardzo skomplikowana. Zazwyczaj były one budowane na planie prostokąta, zamkniętego płaską lub półkolistą apsydą. Wnętrze kościołów nie miało być pełne przepychu, lecz wręcz przeciwnie, miały się znajdować tam tylko przedmioty niezbędne, mimo to miały one zachwycać każdego, kto wszedł do ich wnętrza. Kaplice także były przeważnie skromne, tworzone podobnie jak kościoły, na planie prostokąta. Sklepienie miało spoczywać na arkadach. Kaplicę zamykało prostokątne prezbiterium, które oświetlane było przez trzy okna. Zwracając uwagę na dekorację, była ona podobnie surowa jak cały budynek, portal był prosty, tylko czasami zdobyły go nie wielkie kolumny zakończone ozdobnymi kapitelami.

Podobnie jak budynki obronne, budowle sakralne miały służyć jako schronienie dla ludzi, toteż budowano je na zasadach podobnych jak te opisane wcześniej. Kościoły i kaplice, też miały być swoistymi twierdzami obronnymi. Wracając jeszcze na chwile do templariuszy, powinniśmy zwrócić uwagę na budowle sakralne o układzie centralnym, związane to było z tworzenie kopii kościoła św. Grobu w Jerozolimie. Wznoszenie średniowiecznych kopii Św. Grobu było przede wszystkim wyrazem czci, jaką otaczano jerozolimski kompleks, będący ziemskim relikwiarzem.

[edytuj] Podsumowanie

W momencie przybycia krzyżowców na Wschód, budownictwo stało tam już na znacznie wyższym szczeblu niż na terenach europejskich. Zatem wszystkie budowle, które stopniowo powstawały pod wpływem działalności uczestników krucjat, a także samych w sobie zakonów rycerskich, wzorowane były na tych, które „wojownicy pana” zobaczyli podczas walk z muzułmanami. Krzyżowcy „chętnie przystosowywali się się do miejscowych warunków i przejmowali wiele zwyczajów orientalnych.” Z kolei wzory, zaczerpnięte na Wschodzie stały się głównymi, według których byli krzyżowcy zaczęli budować swoje twierdze na terenach państw ojczystych oraz tych, gdzie znaleźli się później.

Static Wikipedia (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia February 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu