Ciocia Jolesch

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ciocia Jolesch lub zmierzch Zachodu w anegdotach - zbior anegdot austriackiego pisarza Friedricha Torberga, opublikowany w 1975.

Książka opowiada o żydowskim mieszczaństwie monarchii Austro-Węgierskiej. Torberg miał tylko 10 lat gdy monarchia się skonczyła (zob. I wojna światowa) w roku 1918, ale mówi, że to mieszczaństwo jeszcze istniało w okresie międzywojennym, i że prawdziwy upadek wydarzył się w 1938 roku (zob. Anschluss). W przedmowie Torberg podkreśla że książka jest książką rzewności, a nie smutku: Rzewność może się uśmiechać, a smutek nie może.

Historie w książce wydarzają się w rodzinie (to znaczy: w żydowskiej, ale najczęściej nie pobożnej rodzinie), w teatrze, w redakcjach gazet, a przede wszystkim w kawiarni. Kawiarnia była dla Torberga centrum kultury, chyba nawet centrum życia. W kawiarni ludzie nie tylko piją kawę, lecz czytają gazety, grają w szachy albo w karty, rozmawiają, dyskutują o filozofii, polityce, o religii, o sporcie itd. Caly rozdział w tej książce, i później cała książka Torberga ma tytuł Kawiarnia jest wszędzie.

[edytuj] Ciocia Jolesch

Ciocia Jolesch była bardzo ważną osobą w swojej rodzinie. Często komentowała wydarzenia w rodzinie; komentarze były krótkie ale zawsze trafne. Na przykład gdy bratanek opowiadał o swojej narzeczonej, i ciągle chwalił jej urodę, ciocia Jolesch rzekła: "Urodę można okryć jedną ręką!"

Ciocia Jolesch była wspaniałą kucharką. Ale sama nie miała ulubionej potrawy.

Co ci smakuje? zapytał ją bratanek.
Nie ważne, wszystko mi smakuje.
Ależ musisz mieć ulubioną potrawę. Wyobraź sobie że siedzisz w restauracji i wiesz, że umrzesz za pół godziny. Co zamawiasz?
Coś gotowego.

Dla rodziny ulubioną potrawą cioci Jolesch były łazanki z kapustą. Gdy rozprzestrzeniła się plotka, że ciocia Jolesch przygotowuje łazanki z kapustą w następną niedzielę, krewni z całej monarchii zjeżdżali się do niej. Nigdy nie zdradziła swojego tajemnego przepisu kucharskiego. Dopiero na łożu smierci dała małą wskazówkę: znowu bratanek zapytał Ciociu, dlaczego twoje łazanki z kapustą były takie smaczne? A ciocia: Bo nigdy nie przygotowałam dość. I umarła.

[edytuj] Molnár

Cały rozdział poświecony jest Ferencowi Molnárowi (1878-1952).

Jak Torberg, Molnár też musiał wyemigrować do Ameryki, i cierpiał tam z powodu obcego języka. Mówił po węgiersku, po niemiecku, po francusku, po włosku, i oczywiście też po angielsku, ale nie dobrze - być może dlatego, że język angielski był powiązony z jego losem jako emigranta. Rozmawiał z Torbergiem że w obcym języku ludzie często wolą powiedzieć coś bez błędów, a nie to, co właściwie chcą wyrazić . Molnár zgodzil się: To jest tragiczne. Często muszę zmienić mój pogląd na świat w środku zdania, tylko z powodu gramatycznego.

Molnár nienawidził wstawać wcześnie. Pewnego dnia musił pojawić się w sądzie, jako świadek, ale niestety bardzo wcześnie w rano. Przyjaciołom Molnára rzeczywiście udało się go obudzić, i punktualnie opuścili z nim dom. Gdy Molnár zobaczył wiele ludzi w drodze do pracy, zdziwił się i zapytał: Ci ludzie --- wszyscy są świadkami?

[edytuj] Friedell

Egon Friedell (1878-1938) też był Austriackim pisarzem, dziennikarzem i krytykiem. On nie wyemigrował; kilka dni przed Anschlussem Austrii do Niemiec, napisał przyjacielowi: Jestem gotów do podróży. Gdy SA przyszła do jego domu, wyskoczył przez okno.

Torberg przekazuje taki cytat z Friedella: Turyści z Niemiec jedli "Salzburger Nockerln" (kluski salzburgskie, bardzo smaczne i bardzo tradycyjne austriackie danie) w austriackiej restauracji. Gdy płacili, zapytali gospodarza o przepis. Najpierw powiedział że przepis jest tajemnicą, ale oni prosili i prosili, i w końcu dał im przepis. Potem jedna z turistek przeczytała przepis na głos, i zapytała czy to wszystko. Gospodarz przytaknął, ale Friedell, który słuchał cały czas, zaprzeczył: Pani ma prawie wszystko. Brak pani tylko jednej rzeczy: 600 lat Habsburgów.