Józef Puzyna (historyk)

Z Wikipedii

Józef Edward ks. Puzyna h. Oginiec (12/24.09.1878 - 20.01.1949) współwłaśliciel majątku Hrymiacze (pow. brzeski) syn Józefa Adolfa Marcina (26.12.1846 - 16.6.1914), sędziego pokoju pow. brzeskiego wł. maj. Hrymiacze i Marii Józefą Teklą Ewą z Szyszłłów h. Okwietko (10.9.1858 - 22.11.1933), córki Tytusa i Józefy z Puzynów. Rodzeństwo: 1. Irena (21.03.1881 - 6.09.1933) działaczka katolicka, poseł na Sejm RP 1922-27, przewodnicząca Narodowej Organizacji Kobiet 1921-29, organizator komitetów „Pomoc Repatriantom” 1921-22, „Chleb Głodnym Dzieciom” 1923 i stowarzyszenia „Opieka Polska nad Rodakami na Obczyźnie” 1926 r. 2. Janina (25.08.1886 - 28.2.1962) J. P. urodził się w maj. Hrymiacze (pow. brzeski). Szkołę średnią ukończył w 1898 r. w Warszawie. Tutaj rozpoczął twórczość literacką. Jego wiersze wówczas ukazywały się w prasie warszawskiej. Studiował historię i literaturę na Uniwersytecie we Fryburgu, gdzie uzyskał tytuł doktora filozofii, a następnie mieszkał. Ogółem spędził w Szwajcarii 20 lat. Wyjazd J. P. z rodzinnych stron związany był z jego zaangażowaniem w publicystykę niepodległościową. Wzbudziło to niepokój władz carskich. Po zdekonspirowaniu J. P. zdecydował się opuścić ojczyste strony i osiedlić się zagranicą. We Fryburgu rozpoczął bardzo ożywioną działalność tak naukową i artystyczną jak i patriotyczną. Brał udzial w pracach Centralnej Agencji Polskiej w Lozannie. Był współwydawcą „Zbioru dokumentów odnoszących się do sprawy polskiej” wydanego w sierpniu 1914 r. Był jednym z sygnatariuszy deklaracji lozańskiej polityków polskich zagranicą z 11 listopada 1916 r. potępiającą akt 5 listopada 1916 r. zawierający proklamację cesarzy Niemiec i Austrii. Pracował również w Komitecie Narodowym Polskim formacji politycznej powstałej pod auspicjami Romana Dmowskiego czyniącej zabiegi dyplomatyczne w celu uzyskania przez Polskę niepodległości. W swoich badaniach naukowych J. P. interesował się przede wszystkim zagadnieniami dotyczącymi pochodzenia i roli politycznej kniaziów litewsko-ruskich. W 1911 r. ukazał się w „Miesięczniku Heraldycznym” jego artykuł „O pochodzeniu kniazia Fedka Nieświeskiego”, który zyskał szeroki rozgłos i zapoczątkował wieloletnią polemikę. Równocześnie publikował poezje. W 1905 r. wydał tomik pt. „Ongi”. Wybuch pierwszej wojny światowej zmobilizował go do większej aktywności pisarskiej. Pisał pod pseudonimem Wejdawutas liczne utwory patriotyczne jak np. „Poemat dnia dzisiejszego. Sztuka w pięciu aktach”, zbiory wierszy „Z kurzem krwi bratniej”, „Ojcze nasz”, „Krakowskie wesele” i in. Do jego spuścizny literackiej należą także utwory pisane prozą jak np. „W naszej to mocy” czy „Przed burzą” (pisany pod pseudonimem Jan Okwietko). W 1906 r. dokonał również przekładu znanego wówczas dramatu H. Ibsena „Gdy się zbudzimy wśród umarłych”. J. P. wrócił do kraju po zakończeniu I wojny światowej. W maju 1920 r. wraz z żoną i czwórką dzieci przyjął polskie obywatelstwo. Wkrótce rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych i po kilku latach został redaktorem czasopisma informacyjnego „Messager Polonais” wydawanego przez MSZ. W 1933 r. zakończył pracę zawodową i przeniósł się do Brzostowicy Wielkiej (pow. grodzieński) do majątku swojego zięcia Stanisława hr. Kossakowskiego, gdzie oddawał się swoim zamiłowaniom, a mianowicie badaniom genealogicznym i filatelistyce. Mieszkał tam do wojny. J.P. mieszkał w stolicy prawie przez całą wojnę aż do powstania warszawskiego. 10 września 1944 r. wyjechal z ogarniętej powstańczym wrzeniem stolicy. Odwiedzając po drodze zaprzyjaźnione dotarł do Częstochowy, gdzie 1 grudnia 1945 r. podjął pracę w Wydziale Kultury i Sztuki tamtejszego magistratu. W Częstochowie w 1947 r. opublikował swoją ostatnią książkę: „Moje wspomnienia o Rodziewiczównie”. Tam zmarł i został pochowany na cmentarzu Kule.