Kataleksa
Z Wikipedii
Kataleksa – w wierszu sylabotonicznym zjawisko skrócenia stopy kończącej wers lub człon wersowy o jedną lub dwie sylaby nieakcentowane. Stopa w ten sposób skrócona nazywa się stopą katalektyczną.
W polskim sylabotoniku kataleksa dotyczy najczęściej klauzuli wersu, niekiedy występuje przed średniówką.
Redukcja katalektyczna dotyczy wyłącznie stóp kończących się sylabami nieakcentowanymi: amfibrachu, daktylu, peonu trzeciego i trocheju. Daktyl może podlegać, oprócz zwykłej kataleksy, tzw. kataleksie dużej, w wyniku której zredukowane zostają dwie ostatnie sylaby nieakcentowane.
Przykład czterostopowca trocheicznego z kataleksą w poezji angielskiej (pierwsze trzy wersy, wytłuszczonym drukiem – sylaby akcentowane):
- Through the / forest / have I / gone.
- But A- / thenian / found I / none,
- On whose / eyes I / might ap- / prove
- This flow- / er's force / in stir- / ring love.
- (W. Shakespeare, Sen nocy letniej, akt II, scena III, fragment jednego z monologów Puka)
Stopy zakończone sylabą akcentowaną (anapest, jamb) mogą podlegać hiperkataleksie, czyli stopa taka umieszczona w klauzuli wersu lub będąca ostatnim elementem członu wersowego może zostać rozbudowana o jedną sylabę nieakcentowaną.
Jeżeli ostatnia stopa wersu lub członu wersowego jest pełna – mówi się o akataleksie.
