Sekstant

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Sekstant – optyczny przyrząd nawigacyjny stosowany niegdyś w żeglarstwie i astronomii, służący do mierzenia wysokości ciał niebieskich nad horyzontem, a także kątów poziomych i pionowych pomiędzy obiektami widocznymi na Ziemi. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa sexta, co znaczy szóstą część, ponieważ kątomierz (limbus) – podstawowa część przyrządu, stanowi wycinek jednej szóstej koła. Najczęstszym zastosowaniem sekstantu jest określenie pozycji obserwatora (szerokość geograficzna) na podstawie pomiaru wysokości Słońca o godzinie 12 w południe czasu słonecznego.

Pomiar za pomocą sekstantu polega na wycelowaniu lunetki na horyzont i obracaniu ruchomym ramieniem (alidadą) do momentu, kiedy obraz obserwowanego ciała, odbity w dwu zwierciadłach (ruchomym i nieruchomym podzielonym na połowy: przezroczystą i odbijającą), pokryje się z horyzontem widzianym przez przezroczystą część zwierciadła. Kąt odczytuje się na skali wygrawerowanej na limbusie przy pomocy noniusza. Rzeczywista wysokość jest dwukrotnie większa od kąta przesunięcia alidady, dlatego – aby uniknąć konieczności mnożenia wyniku przez dwa – podziałka jest dwukrotnie zagęszczona. Tym samym zakres pomiarowy sekstantu wynosi 2·1/6 kąta pełnego, czyli 120°.

Sekstant został wynaleziony w 1731 roku przez angielskiego matematyka i wynalazcę szeregu przyrządów optycznych (mylnie podaje się, że był astronomem) Johna Hadley'a (1682-1744) i praktycznie do dzisiaj pozostał w tej samej postaci.

Obecnie sekstant jest już przyrządem nie używanym. Długo utrzymywał się w nawigacji morskiej, szczególnie z dala od lądu, gdzie nie docierały sygnały radiolatarni. Natomiast całkowicie zbyteczny stał się od czasu upowszechnienia odbiorników GPS.

Termin sekstant jest często mylony z terminem sekstans, który oznacza jednak coś zupełnie innego. Sekstans to szósta część czegoś, np. godziny (podobnie jak kwadrans to część czwarta).

Inne niegdyś stosowane przyrządy w nawigacji to: astrolabium, busola, kompas, kwadrant, laska Jakuba, oktant, torquetum.