Senat (I Rzeczpospolita)
Z Wikipedii
Senat (I Rzeczpospolita) – izba wyższa parlamentu I Rzeczypospolitej.
Wyłonił się z Rady królewskiej, będącej już w XIV w. organem doradczym króla Polski. Od 1493, wobec przeistoczenia się reprezentacji sejmików ziemskich w osobną izbę poselską, Senat stał się obok króla jedną z trzech izb polskiego sejmu. W 1569, w wyniku unii lubelskiej, do senatu weszli dostojnicy litewscy. W skład Senatu weszło dożywotnio 140 najwyższych dygnitarzy Rzeczypospolitej, zasiadających w ustalonym porządku starszeństwa (urzędy senatorskie). Obradom Senatu formalnie przewodniczył król za pośrednictwem marszałka wielkiego koronnego. Senatorowie wyrażali swoje opinie poprzez tzw. vota senatorskie, które uwzględniał król (w jego imieniu kanclerz wielki koronny) formułując konkluzję, która była oficjalnym stanowiskiem Senatu. Posiedzenia Senatu zwoływano w tym samym czasie co sesje sejmu walnego. W okresach pomiędzy sesjami sejmowymi król odbywał rady senatu (łac. senatus consilia), na których uchwalano tzw. senatus consulta, które odczytywano na pierwszej sesji nowego Sejmu. Artykuły henrykowskie wprowadziły instytucję 16 senatorów-rezydentów, z których czterej mieli być stale obecni przy boku króla dla jego kontroli. W 1641 liczbę senatorów-rezydentów zwiększono do 28. W XVIII w., wobec paraliżu prac sejmowych, rady senatu przejęły w praktyce znaczą część uprawnień sejmu i to na nich zapadał szereg decyzji państwowych. Król w izbie senatorskiej faktycznie decydował o najważniejszych sprawach państwa, m.in. o wojnie i polityce zagranicznej. Senat, jako izba wyższa opiniował projekty konstytucji sejmowych, przedkładane mu przez izbę poselską, które następnie wracały tam z poprawkami senackimi pod głosowanie.
Zobacz też
