ڪول ۽ سنٿال

Wikipedia طرفان

ڪول ۽ سنٿال شايد معلوم ڄاڻ مطابق سنڌ جا قديم ترين رهواسي آهن. جڏهن سنڌ وٽان سمنڊ هٽي پري ٿيو ته پهريان ڪهڙيون قومون سنڌ ۾ آباد ٿيون ان بابت ڪا تز ڄاڻ نه پئجي سگهي آهي. ڌرتيءَ جي ٽئين دور ۾ جيڪي پنڊپاهڻ ملن ٿا انهن جي بنياد تي ئي اهو فيصلو ڪري سگهجي ٿو ته سنڌ جا قديم ترين رهواسي ڪير هئا. تحقيق مان ايتري ڄاڻ پئي آهي ته موجوده قومن مان قديم ترين لوڪ جن اتر هندستان وسايو سي هاڻوڪن سنٿالن، ڀيلن ۽ منڊ لوڪن جا اباڏاڏا هئا. اها ئي راءِ سنڌ بابت تڏهن تسليم ڪئي وئي جڏهن سيوهڻ وٽ کوپڙيون لڌيون ويون. ساڳي طرح موهن جي دڙي مان پڻ ڪولن ۽ سنٿالن جون کوپڙيون لڌيون ويون. تنهنڪري خاطريءَ سان ڪولن ۽ سنٿالن کي سنڌ جي قديمي ۽ پهريان رهواسي سڏي سگهجي ٿو.

جڏهن اتر هندستان جو گهڻو ڀاڱو اڃان سمنڊ هيٺ هو تڏهن ڏکڻ هندستان وارو پاسو آفريڪا، سيلون ۽ آسٽريليا سان خشڪي ذريعي ڳنڍيل هو. ٻولين جي کوجنا ذريعي ماهرن وٽ سبب مهيا ٿيل آهن ته اهي قديم لوڪ انهيءَ رستي آسٽريليا کان چين ولايت واري واٽ وٺي، آسام ۽ بنگال ڏي آيا ۽ پوءِ اتر هندستان ڏي هليا ويا. هن وقت سندن اولاد وچ هندستان طرف سنٿال پرڳڻن ڇوٽا ناگپور طرف رهي ٿو.

هاڻوڪا ڪول ۽ سنٿال جيڪي ٻوليون ڳالهائين ٿا تن جي بناوٽ انهن ٻولين جهڙي آهي جيڪي انڊو چائنا ۽ ملايا اُپٻيٽ کان وٺي آسٽريليا ۽ پالينيشيا تائين ڳالهائجن ٿيون. اهو ئي سبب آهي جو ڪولن ۽ سنٿالن جون ٻوليون آسٽريليا جي ٻولي خاندان جي هڪ شاخ سڏجڻ ۾ آيون.

ڪولن ۽ سنٿالن جي ٻوليءِ ۾ ”ڪول“ لفظ جو مطلب آهي ”ڄڻو“ يا ”ماڻهو“. سندن اولاد ڪيئي صديون اتر هندستان ۾ رهيو تنهنڪري اهي آرين سان تعلق ۾ آيا. جنهنڪري سنسڪرت ۾ ”ڪول“ لفظ داخل ٿيو. جنهنجو مطلب ٿيو ”جهنگلي يا اڻ سڌريل“. جنهن مان اها ڳالهه به عيان ٿئي ٿي ته آرين اڳوڻن ڪولن کي اڻ سڌريل حالت ۾ ڏٺو.

ڪولن ۽ سنٿالن ۾ ڪي ”منڊ“ لوڪ به هئا جن جو ذڪر ”مهاڀارت“ ۽ ”وايو پراڻ“ ۾ ملي ٿو. تنهنڪري سندن ٻوليون ”ڪوليرين“ يا ”منڊا“ سڏجڻ ۾ آيون. ساڳي طرح سنسڪرت ۾ ”منڊ“ لفظ جو مطلب آهي ”گهٽ ذات وارو يا نيچ“ يا ٻيو مطلب اٿس، ”مڏو يا جڏو“. ان مان ظاهر ٿئي ٿو ته آرين پاڻ کي برتر ٿي سمجهو جنهنڪري ٻين کي ”اڻ آريا“ يا پوءِ بگڙيل اُچار تحت ”اناڙي“ سڏيو ويو. انهن قديم ماڻهن کي ”مليڇ“ به سڏيو ويندو هو جنهن جو مطلب آهي، ”جنهن کي پوري ٻولي (سنسڪرت) ڳالهائڻ نه اچي.“

ڪولن جي ٻوليءِ جو هن وقت سنڌ ۾ ڪوبه نالو ڪونهي پر ٻوليءِ ۾ ان ڳالهه جا آثار ملن ٿا. اڪثر اڻ پڙهيل هاري ويهه ويهه ڪري ڳڻيندا آهن، اهي پنجاهه بدران ”اڍائي ڪوڙيون“ لفظ ڪتب آڻيندا آهن، يا سٺ بدران ”ٽي ڪوڙيون“ جنهن جو مطلب آهي ٽي ويهون. آرين جي ڳڻپ جو دستور ڏهاڪن جي ترتيب تي رکيل هو ان ڪري اسان وٽ سندن اُچار ٿوري ڦير سان اڄ به رائج آهن. جيئن ٻارنهن (ٻاڏنهن) يا تيرنهن (تيڏهن) وغيره.

[edit] حوالا

* ڪتاب، ”سنڌوءَ جي ساڃاهه“ ليکڪ: سائين جي ايم سيد

* ڪتاب، ”قديم سنڌ“ ليکڪ ڀيرومل مهرچند آڏواڻي