Pačir

Из пројекта Википедија

Pačir (Pacsér) se prostire na severnim padinama Telečke lesne zaravni, u dolini rečice koju meštani nazivaju Krivaja, između Bajmoka i Stare Moravice na udaljenosti od oko tridesetak kilometara jugozapadno od Subotice.

Nadmorska visina naselja kreće se između 103 i 112 metara. U ataru Pačira, površine 14 hiljada jutara, nema romantičnih predela, istorijskih spomenika proteklih vremena, niti drugih osobenosti koje bi privlačile strance. Njegove kuće u miru i tišini stoluju na prostranim okućnicama, baš kao i u ostalim, Pačiru sličnim bačkim selima.

Naziv Pačir prvi put se spominje u jednoj overenoj tapiji o posedu iz 1409. godine, gde se javlja u obliku Pacher. Pola veka kasnije, tačnije 16. februara 1462. godine, pravedni kralj Matija Korvin svojoj majci Jelisaveti Silađi, uz sela Gyurge, Bajmok, Napfen, Chontafeyer, Budakutha i drugih u okolini Subotice, poklanja u cilju uvećanja sjaja njenog dvora i selo Pachyr.

Dve decenije kasnije - 9. jula 1481. godine - kralj daruje Pachyr Peteru Beliegi Markosu. Godine 1504. selo ponovo dobija novog vlasnika - Imrea Tereka - koji je u Pačiru kako se čini, nameravao da se skrasi, jer je sebi izgradio stanište, svojevrsnu kuriju.

I do 1541. godine nije usledio početak turskih osvajanja ovih krajeva, možda bi se sve drugačije odvijalo. Ovako su, pak, povremene invazije turske osmanlijske armije, odnosno njeni haračko-pljačkaški pohodi doveli do opšteg razaranja i uništenja pačirske naseobine. Godine 1580. selo se još pominje kao naselje sa 16. poreskih obveznika, ali već 1680. nema ni jednog stanovnika i ostaje nenaseljeno sve do početka 18. veka. Bili su potrebni ponovno osvajanje Budima (1686) i pobeda u oslobodilačkom ratu nakon toga, da bi tek 20-tih godina 18. veka započelo novo razdoblje, novo poglavlje u istoriji sela. Od 1726.godine, naime pačirsku pustaru, koja se prostirala u plodnoj dolini Krivaje (18.537 katastarskih jutara), posedovali su Somborci, tačnije somborski graničari. Tu je prvo samo nekoliko njihovih pastirskih porodica napravilo privremene pastirske kolibe, da bi kasnije izgradili i kuće za stalno stanovanje.

Somborsko gradsko poglavarstvo je podsticalo one koji su želeli da se na tom mestu nastane za stalno, pa je sa dvorskom komorom 1766. godine sklopljen ugovor o naseljavanju pačirskog atara-u to vreme najveće kameralne pustare u Bačkoj. Prema odredbama tog ugovora, Sombor je bio obavezan da u pačirskoj dolini, u roku od tri godine, naseli 40 porodica, što je i učinjeno. Tako je početkom 70-tih godina 18.veka u poreskoj evidenciji županije selo imalo ubeleženo 35 vlasnika poseda sa 45 kuća i 60 drugih oporezovanih objekata. Stanovnici navedeni u poreskoj evidenciji bili su bivši srpski graničari nedavno (1741.godine) ukinute Vojne krajine, koji su već 1777.godine(a ne 1733.) izgradili i svoju crkvu.

Pojedini istraživači, oslanjajući se na saopštenje Edena Dudaša, zasnovanom na usmenom predanju (koje je osnivanje crkve kao institucionalne organizacije zamenilo sa njenom izgradnjom.), izgradnju srpske crkve stavljaju u 1733.godinu, zanemarujući pri tome logičan sled događaja i predviđajući važnu činjenicu da je Cothmann Antal, kameralni(dvorski) savetnik, obišavši 1763.godine ovo područje sa zadatkom da utvrdi mogućnosti naseljavanja Bačke, našao sledeće stanje: "Pačir je najveća pustara dvorske komore u Bačkoj, koju u zakup drže Somborci za 100 forinti. Tlo je dosta plodno, ali se voda može naći samo uzduž doline". Predložio je da se višlji delovi područja unaprede pošumljavanjem, a dolina naseli mađarskim katoličkim porodicama. Obrazloženje: "Pošto je u dolini voda dobra, a tlo plodno, na njemu može živeti ne samo mnogoljudno selo, već se može držati i brojna stoka, a od toga proistekla i opšta korist pošto sada od Čonoplje do Subotice nema ni jednog sela, ni jedne kuće, usputno novo selo bilo bi dobro i korisno i za putnike namernike". Organizovano naseljavanje postaje intenzivnije od 1783.godine, a 1786. se uglavnom završava doseljavanjem nađkunšagskih Mađara reformatske vere iz Kišujsalaša. Prve godine bile se teške, ne samo zbog toga što je sve trebalo započeti iznova, već i zbog sušnih godina i drugih elementarnih nedaća.