พระอัครชายาเธอ เจ้าครอกฟ้าศรีอโนชา
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
[แก้] พระประวัติ
พระอัครชายาเธอ เจ้าครอกฟ้าศรีอโนชา หรือ เจ้าหญิงศิริรจนา ทรงสมภพเมื่อจุลศักราช ๑๑๑๒ ปีมะเมียโทศก (พ.ศ. ๒๒๙๓) ในช่วงกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ทรงเป็นพระราชธิดาองค์ที่ ๔ ใน เจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว, เจ้าผู้ครองนครลำปาง กับ แม่เจ้าจันทาราชเทวี และทรงเป็นราชปนัดดา (หลานปู่) ใน พระเจ้าทิพย์จักรสุละวะฤๅไชยสงคราม (พระญาสุละวะฤๅไชยสงคราม) กับ แม่เจ้าพิมพาราชเทวี ซึ่งเป็นองค์ปฐมวงศ์ "ราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์ (เจ้าเจ็ดตน)"
พระอัครชายาเธอ เจ้าครอกฟ้าศรีอโนชา ทรงมีพระเชษฐา พระอนุชาและพระขนิษฐารวม ๑๐ พระองค์ (หญิง ๓ ชาย ๗) (เจ้าชายทั้ง ๗ พระองค์ได้ทรงช่วยกันต่อสู้อริราชศัตรูขยายขอบขัณฑสีมาล้านนาออกไปอย่างเกรียงไกร เป็นเหตุให้ทรงมีพระสมัญญาว่า "เจ้าเจ็ดตน") มีพระนามตามลำดับ ดังนี้
- พระเจ้าบรมราชาธิบดีกาวิละ, พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ ๑ (นับเป็น "พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ ๑" ในสมัยกรุงธนบุรี)
- พระเจ้าคำโสม, พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ ๒
- พระเจ้าช้างเผือกธรรมลังกา, พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ ๒
- พระเจ้าดวงทิพ, พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ ๒
- พระอัครชายาเธอ เจ้าครอกฟ้าศรีอโนชา ในสมเด็จฯ กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท
- เจ้าหญิงสรีวัณณา (พิราลัยแต่เยาว์)
- เจ้าอุปราชหมูหล้า, พระราชมหาอุปราชานราธิบดีศรีสุวรรณฝ่ายหน้าหอคำนครลำปาง
- เจ้าหลวงเศรษฐีคำฝั้น, เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ ๓ และ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ ๑
- เจ้าหญิงสรีบุญทัน (พิราลัยแต่เยาว์)
- พระเจ้าบุญมาเมือง, พระเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ ๒
พระอัครชายาเธอ เจ้าครอกฟ้าศรีอโนชา ทรงเสกสมรสกับ สมเด็จพระบวรราชเจ้า กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท แต่ครั้งยังทรงดำรงตำแหน่ง เจ้าพระยาสุรสีห์พิษณุวาธิราช (บุญมา) แม่ทัพมณฑลฝ่ายเหนือและผู้สำเร็จราชการเมืองพิษณุโลก ในรัชสมัย สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
พระองค์ได้ทรงมีบทบาทสำคัญยิ่งในการวางพระกุศโลบายเพื่อป้องกันพระนครในขณะที่ "พระสวามี" และ "สมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช" ทรงกระทำศึก ณ นครกัมพูชา และได้เกิดกบฎพระยาสรรค์ในสมัยปลายรัชกาล สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ก่อนทูลเชิญเสด็จ "สมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช" นิวัติพระนครและปราบดาภิเษกขึ้นเป็น พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช องค์พระปฐมกษัตริย์ แห่ง "พระบรมราชจักรีวงศ์"
พระอัครชายาเธอ เจ้าครอกฟ้าศรีอโนชา เสด็จสิ้นพระชนม์ใน พ.ศ.- สิริพระชนมายุได้ - พรรษา
[แก้] พระธิดา
พระอัครชายาเธอ เจ้าครอกฟ้าศรีอโนชา ทรงมีพระธิดาเพียง ๑ พระองค์ มีพระนามว่า
- สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าหญิงพิกุลทอง กรมขุนศรีสุนทร - เป็นพระธิดาพระองค์ใหญ่ใน สมเด็จพระบวรราชเจ้า กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท
[แก้] อ้างอิง
- ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ล้านนา. (ครั้งที่ ๒) เชียงใหม่ :ผู้จัดการ ศูนย์ภาคเหนือ, ๒๕๓๘.
- สมหมาย เปรมจิตต์, สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. ตำนานสิบห้าราชวงศ์ (ฉบับสอบชำระ). เชียงใหม่: มิ่งเมือง, ๒๕๔๐.
- ศักดิ์ รัตนชัย. พงศาวดารสุวรรณหอคำนครลำปาง (ตำนานเจ้าเจ็ดพระองค์กับหอคำมงคล ฉบับสอบทานกับเอกสารสืบค้น สรสว.ลำปาง).
- เจ้าวงศ์สัก ณ เชียงใหม่, คณะทายาทสายสกุล ณ เชียงใหม่. เจ้าหลวงเชียงใหม่. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), ๒๕๓๙.
- คณะทายาทสายสกุล เจ้าหลวงเมืองพะเยา, สถาบันศิลปวัฒนธรรมโยนก. ครบรอบ ๑๐๐ ปี แม่เจ้าทรายมูล (มหาวงศ์) ไชยเมือง และประวัติสายสกุลเจ้าหลวงเมืองพะเยา พุทธศักราช ๒๓๘๗ - ๒๔๕๖. พะเยา :บ.ฮาซัน พริ้นติ้ง จก., ๒๕๔๖
- นงเยาว์ กาญจนจารี. ดารารัศมี : พระประวัติพระราชชายา เจ้าดารารัศมี. เชียงใหม่ :สุริวงศ์บุ๊คเซนเตอร์, ๒๕๓๙.
- คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์, นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ. http://www.globalgroup.in.th/encyclopedia_lanna.html.
