Late
Mei he Wikipedia
Ko Late ko e motu lahi ia (taiamita: kilomita ʻe 6), ʻi he hihifo ʻo Vavaʻu, tuʻu ʻi he tuʻahivi fakamoʻungaafi ʻo Tonga. Ko e moʻungaafi ia, naʻe puna ʻa e afi fakamuimui ʻi 1854. Hono māʻolunga ko ʻe mita ʻe 540. Ko e laku lahi naʻe ʻi 1846, tatau mo Tokū, mo Fonualei mo e moʻungaafi ʻe taha. Naʻe lahi ʻa e ʻauha ʻi Vavaʻu; efuefu ʻi he feituʻu kotoa pē meimei aʻu ki he taʻu ʻe taha. Naʻe laku foki ʻi 1790 mo 1854
ʻI muʻa ʻene aʻu mai ki Vavaʻu, ko e papālangi ʻuluaki ia, naʻe folau ʻa Don Francisco Antonio Maurelle ki Late ʻi Fēpueli 1781, ʻosi ʻene ʻaʻahi ki Fonualei. Naʻe tali ia ʻe he kakai, kae naʻe ʻikai te ne maʻu ha inu vai. Monū, ko hono aʻu hoko, ko Vavaʻu ia, naʻe lahi sai ange.
ʻOku pununga pē he taimí ni ko e kakā (kōkī) mei ʻEua, naʻe ʻomi ki hē ʻi 1994.
- D. Gerstle; Gentle people, into the heart of Vavaʻu 1781-1973; Tofua press 1973
- http://www.volcano.si.edu/world/volcano.cfm?vnum=0403-09=
- http://www.fiat.to/eva/eva-43.htm
Latitute longitute: 18°806 tonga 174°646 hihifo
ʻOku toe ha faitā ʻo Late ʻi he kupu ʻo e Home Island.