Şeyh Bedreddin
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şeyh Bedreddin, İslam mistisizminin (tasavvuf) Vahdet-i Vücud okuluna mensup ünlü mutasavvıf ve düşünürdür.
Konu başlıkları |
[değiştir] Hayatı
Günümüzde Yunanistan topraklarında bulunan Simavna kasabasında doğmuştur. Kesin doğum tarihi bilinmemektedir. Babası Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus'un torunu olduğu söylenen Abdülaziz'in oğlu İsrail, annesi ise Rum asıllı bir Hristiyan iken Müslüman olan Melek Hatun'dur. Edirne'nin Osmanlılar tarafından alınmasından sonra ailesi ile buraya yerleşmiştir.
Şeyh Bedreddin eğitimine babasının yanında başladı. Daha sonraları Şahidi adlı bir hocadan ders aldı. Mevlana Yusuf'tan sarf ve nahiv okudu. Astronomi ve matematik alanlarında büyük şöhret kazanan Koca Efendi diye de bilinen Bursa Kadısı Şeyh Mahmud'den ders alırken Mevlana Yusuf'un yanında fıkıh öğrenimine de devam etti. Mevlana Feyzullah'tan mantık ve astronomi dersleri aldı.
Sultan Berkuk'un sarayında oğluna üç yıl ders vermiş ve Sultan'ın cariyelerinden Cazibe ile evlenmiştir. Eşinin kız kardeşi Meryem ile yaptığı tasavvufi sohbetlerden etkilenerek Kahire'deki Ahlatlı Şeyh Hüseyin'e intisap etmiş ve bir süre sonra doğuya gezintiye çıkmıştır.
Şeyh Bedreddin'in aktif siyasi hayata girişi Sultan Bayezid'in oğullarından Musa Çelebi'nin Şeyh Bedreddin'i kazaskerliğe tayin edişiyle başladı. Musa Çelebi'nin kardeşi Mehmed Çelebi karşısında yenik düşmesiyle 1413'te ailesi ile birlikte İznik'e sürgün edildi. Kendisine 1000 akçe maaş bağlandı fakat bu durumu kabulenmeyerek siyasi teşkilatlanmayı sağlamak üzere harekete geçti ve müridlerinden Börklüce Mustafa'yı Aydın, Torlak Kemal'i ise Saruhan iline göndererek geniş bir bağlılar kitlesiyle isyan faaliyetine başladı. Toprak ve malların müşterek duruma getirilmesi, özel mülkiyetin kaldırılması gerektiği görüşü Dukasa göre Börklüce Mustafa´ya aittir.
Dinler arasında fark olmadığı, bütün dinlerin eşit ve benzer ilkeler üzerine kurulduğu savunan ve yayan Şeyh Bedreddin'in bu isyan hareketleriyle doğrudan bir ilişkisinin olmadığı,fakat iktidara duyduğu kırgınlığından ve muhalif kimliğinden, dönemin huzursuz kitlelerinin faydalandığı söylense de, Sultan Mehmet isyanların başındaki kişi olarak gördüğü Şeyh Bedreddini kurduğu bir heyet ile yargılamış ve heyet Şeyhin, malı ve ailesi korunmak şartıyla idamına karar vermiştir. Bu fetva üzerine Şeyh Bedreddin 1420'de Serez'de idam edilmiş ve burada defnedilmiştir. 1961'de kemikleri, Sultan Mahmud'un Divanyolu'ndaki türbesi haziresine defnedilmiştir.
[değiştir] Mutasavvıflığı
İslam mistisizminin Vahdet-i Vücud okuluna mensup diğer mutasavvıfların etrafındaki tartışmaların bir benzeri Şeyh Bedreddin için de yapılmıştır. Kimileri kendisini bâtıl (yoldan sapmış) kimileri de büyük bir sûfi olarak görmüş hatta eseri Varidat'a şerhler yazmışlardır. Mutasavvıflarda Sofyalı Bâlî Efendi, Aziz Mahmud Efendi ilk görüşe sahip olanlardır. Ancak mutasavvıf ve şair Niyazi Mısri ve son dervin melami şeyhlerinden Seyyid Muhammed Nur ikinciler arasında yer almışlardır.
[değiştir] Kitapları
- Cami’ü’l-fusuleyn
- Letaifü’l-işarât
- Varidat
- Meserretü’l-kulûb
- Ukudü’l-cevahir
[değiştir] Kaynaklar
- Kim Kimdir?
- Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Simavi Meselesi
- Abdülbâki Gölpınarlı, Melâmilik ve Melâmîler, Gri Yayın, İstanbul, 1992.
- Dr. Mesut Keskin : Das Toleranzverständnis der anatolischen Heterodoxie am Beispiel Scheich Bedreddin Mahmud Israils, 2 cilt, Berlin 1999
[değiştir] Türkçe'de Şeyh Bedreddin
- Cemil Yener : Varidat, İstanbul : Elif Yayınları, 1970.
- Vecihi Timuroğlu : Şeyh Bedrettin Varidat Ankara : Türkiye Yazıları Yayınları, 1979
- İsmet Zeki Eyüboğlu : Şeyh Bedreddin Varidat, Derin Yayınları, 1980
- Cengiz Ketene: Varidat: Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin Simavi, 823/1420 ; trc. Cengiz Ketene, Ankara : Kültür Bakanlığı, 1990.
- Seyyid Muhammed Nur : Varidat şerhi . Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin Simavi, 823/1420 ; Haz. Mahmut Sadettin Bilginer, H. Mustafa Varlı, İstanbul : Esma Yayınları, 1994
- Michel Balivet : Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.
- Radi Fiş: Ben De Halimce Bedreddinem Evrensel Basım Yayın.
- Nazım Hikmet: Şeyh Bedrettin Destanı YKY.
