Aşınma

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Santrifüjlü bir pompada kavitasyon nedeniyle oluşan aşınma

Aşınma, katı nesnelerin yüzeylerinden parçacıkların kopması sonucu kütlelerinde olan azalmaya verilen isimdir.

Aşınmayı gündelik yaşamın her cephesinde gözlemlemek mümkündür. Aşınma makina elemanlarında ve ulaşım araçlarında, giydiğimiz giysi ve ayakkabılarda, kullandığımız eşya ve mobilyalarda kolayca gözlemlenebilir. Makina, Gemi İnşaat, Tekstil ve Uçak mühendisleri tasarladıkları makina ve cihazlarda aşınmanın etkisini dikkate almak zorundadırlar. Aşınma doğanın kendisinde de mevcuttur. Yağmur ve sel nedeniyle olan toprak erozyonu, deniz kenarında dalgalar nedeniyle olan kıyı erozyonu, çöllerde rüzgar nedeniyle olan rüzgar erozyonu doğada kendiliğinden meydana gelen aşınmaya örnektir.

[değiştir] Nedenleri

Çöl ortamında rüzgarın sebep olduğu bir aşınma örneği

Aşınmanın birçok değişik nedenleri olabilir. Bu nedenlerden bazıları şunlardır:

Adhezyon (Yapışma)
Abrazyon
Erozyon
Korozyon
Delaminasyon (Kavkıma)
Yüzeysel Yorgunluk

[değiştir] Adhezyon (Yapışma)

İki nesne birbirlerine bir kuvvet altında sürtünürlerken yüzeydeki pürüzleri oluşturan küçük tepecikler geçici olarak birbirlerine yapışıp kaynak olurlar. Kaynak olmuş bu tepecikler iki nesnenin hareketlerine devam etmesi sonucu koparlar ve küçük parçacıklar serbest kalırlar. Böylece aşınma gerçekleşmiş olur.

[değiştir] Abrazyon

Abrazyon, birbirine sürtünen nesnelerden daha sert olanının yumuşak olan diğer nesnenin yüzeyini kazıyarak parçalar koparması temeline dayanır.

[değiştir] Erozyon

Erozyon, bir yüzeye hızla püskürtülen katı parçacıklarının, sıvı veya gaz jetlerinin o yüzeyi aşındırarak kütle kaybetmesine yol açmasıdır. Toprak erozyonu sıvılar (sel veya yağmur suları) tarafından neden olunan bir çeşit erozyon örneğidir. Çöl ortamlarında rüzgar tarafından savrulan kum taneciklerinin araçları, yapıları ve makineleri aşındırdıkları görülür. Bu da katı taneciklerinin ve gazların yaptığı erozyona örnektir.

[değiştir] Korozyon

Korozyon, kimyasal maddelerin (katı, sıvı veya gaz) katı nesnelerin yüzeyleriyle kimyasal etkileşim sonucu kütle yitirmesine neden olmasıdır. Paslanma ve eriyip yok olma bunun örnekleri olarak gösterilebilir.

[değiştir] Delaminasyon (Kavkıma)

Bir nesnenin başka bir nesne üzerine uyguladığı yükün yüzey altında oluşturduğu gerilmeler o nesnenin gerilme direncinin üzerine çıkarak yüzey altında çatlaklar oluşturular. Bu çatlaklar yüzey altında ilerleyip yüzeye ulaştıklarında yüzey parçacıklar kavkıma görünümünde serbest kalırlar. Bu aşınma yöntemi "delaminasyon" (Kavkıma) olarak bilinir.

[değiştir] Yüzeysel yorgunluk

Katı malzemeler etkisi altında bulundukları gerilmelerin sürekli olarak peryodik bir şekilde artıp azalması sonucu olağan gerilme dirençlerinden daha az bir gerilme ortamında dahi zayıflayıp parçalanmaya başlayabilirler. Bu aşınma yöntemine "yüzeysel yorgunluk" denir.